Meningjiti
| Ky artikull është i cunguar. Ju mund të ndihmoni Wikipedian duke e zgjeruar atë. |
Meningjiti është inflamacion akut ose kronik i membranave mbrojtëse që mbulojnë trurin dhe palcën kurrizore, të quajtura kolektivisht meningjet. Simptomat më të zakonshme janë ethe, dhimbje koke intensive, të vjella dhe ngurtësim i qafës dhe herë pas here fotofobi. Simptoma të tjera përfshijnë konfuzionin ose ndërgjegjen e ndryshuar, të përzierat dhe paaftësinë për të toleruar zhurmat e lehta ose të forta. Fëmijët e vegjël shpesh shfaqin vetëm simptoma jo specifike, të tilla si nervozizëm, përgjumje ose ushqyerje të dobët. Mund të jetë gjithashtu i pranishëm një skuqje që nuk zbardh (një skuqje që nuk zbehet kur mbështillet një gotë mbi të).[1]
Inflamacioni mund të shkaktohet nga infeksioni me viruse, baktere, kërpudha ose parazitë. Shkaqet jo-infektive përfshijnë malinjitetin (kancerin), hemorragjinë subaraknoidale, sëmundjen inflamatore kronike (sarkoidozën) dhe medikamente të caktuara. Meningjiti mund të jetë kërcënues për jetën për shkak të afërsisë së inflamacionit me trurin dhe palcën kurrizore; prandaj gjendja klasifikohet si emergjencë mjekësore. Një punksion lumbal, në të cilin një gjilpërë futet në kanalin kurrizor për të mbledhur një mostër të lëngut cerebrospinal (CSF), mund të diagnostikojë ose përjashtojë meningjitin.[2][3]
Disa forma të meningjitit janë të parandalueshme duke imunizuar me vaksinat e meningokokut, shytave, pneumokokut dhe Hib. Dhënia e antibiotikëve njerëzve me ekspozim të konsiderueshëm ndaj llojeve të caktuara të meningjitit mund të jetë gjithashtu i dobishëm për parandalimin e transmetimit. Trajtimi i parë në meningjitin akut konsiston në dhënien e menjëhershme të antibiotikëve dhe ndonjëherë edhe medikamenteve antivirale. Kortikosteroidet mund të përdoren për të parandaluar komplikimet nga inflamacioni i tepërt. Meningjiti mund të çojë në pasoja serioze afatgjata si shurdhim, epilepsi, hidrocefalus ose deficite njohëse, veçanërisht nëse nuk trajtohen shpejt.[4][5]
Në vitin 2019, meningjiti u diagnostikua në rreth 7.7 milionë njerëz në mbarë botën, nga të cilët 236,000 vdiqën, nga 433,000 vdekje në vitin 1990. Me trajtimin e duhur, rreziku i vdekjes në meningjitin bakterial është më pak se 15%. Shpërthimet e meningjitit bakterial ndodhin midis dhjetorit dhe qershorit të çdo viti në një zonë të Afrikës Sub-Sahariane të njohur si brezi i meningjitit. Shpërthime më të vogla mund të ndodhin edhe në zona të tjera të botës. Fjala meningjit vjen nga greqishtja μῆνιγξ meninx, 'membranë', dhe prapashtesa mjekësore -itis, 'inflamacion'.[6][7]
Diagnostikimi
RedaktoQë të diagnostikohet meningjiti mjeku duhet të bëjë punkcion lumbal : me gjilpërë hyn në shtyllën kurrizore dhe merr pakëz lëng. Lëngu ekzaminohet nën mikroskop, për prezencën e qelbit dhe baktereve dhe bëhet kulturë, që të shihet a ka prezent bakter dhe të caktohet lloji i bakterit.
Shkaktarët
RedaktoInfeksionet
RedaktoShkaktues të ndezjes së cipës së trurit janë kryesisht viruset : Entero- dhe Coxsackie-viruset (të familjes Picornaviridae), viruset Epstein-Barr dhe Herpes Simplex Tip 2 (Herpesviridae), LCM, HIV (Retroviridae) etj.
Po ashtu edhe bakteret mund të shkaktojnë meningjitin. Te foshnjat: Entero-bakteret (p.sh Escherichia coli), grupi B i streptokokëve, Listeria monocytogenes; te fëmijët deri në moshën 6 vjeçare: Hameophilus influenazae, meningokokët (Neisseria meningitidis), pneumokokët (Streptococcus pneumoniae); kurse te të rriturit: meningokokët, pneumokokët, po ashtu kërpudhat dhe parazitët.
Bakteret hyjnë në organizëm kryesisht nëpërmjet të hapësirës së gojës, laringut, hundës, nëpërmjet të veshit të mesëm ose mushkërive, por edhe frakturat e kafkës mundësojnë kalimin e baktereve për në cipë të trurit. Ato ngjiten nëpërmjet pikave në ajër (p.sh. prej teshtimës së të sëmurit) e kështu favorizohet infektimi me të në ambiente me shumë njerëz e të ajrosura keq (si salla leximi me dritare te mbyllura, në kampe të refugjatëve etj).
Vërtetimi i shkaktarit është shumë i rëndësishëm, pasi që meningjiti nga viruset ka një zhvillim më të butë të sëmundjes dhe ka shumë rrallë pasoja të mëtutjeshme në krahasim me meningjitin e shkaktuar nga bakteret.
Arsye tjera të ndezjes
Redakto- Tumoret : leukemia, limfomat, tumoret e trurit, metastazat cerebrale
- Sarkoidoza
- Drogat : drogat e forta apo të lehta si kokaina, marihuana etj
- Methotrexate (Amethopterin)
- Helmimi me plumb (Pb)
Terapia
RedaktoPasojat dhe komplikimet
RedaktoMeningjiti i shkaktuar nga bakteret nëse nuk shërohet me terapi mund të dërgoj edhe deri në vdekje, mirëpo edhe nën terapi vdekshmëria është 5 % deri 30 %. Një ndër komplikimet është Sindroma Waterhouse-Friderichsen. Pasojat më të rënda të meningjitit bakterial janë të metat mendore dhe vdekja.
Lidhje të jashtme
Redakto- www.meningitis.com Arkivuar 3 nëntor 2005 tek Wayback Machine (anglisht)
- www.meningitis.de (gjermanisht)
|
Ky artikull ka të bëj me shëndetin dhe mjekësinë prandaj ju lutemi ti kushtoni vëmendje Udhëzimit rreth artikujve të mjekësisë! Mos aplikoni përmbajtjen e artikullit në ju ose në ndonjë person pa konsultimin e mjekut! |
- ^ "NHS medical conditions meningitis". National Health Service (NHS). 20 tetor 2017. Arkivuar nga origjinali më 26 prill 2022. Marrë më 26 prill 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Bacterial Meningitis". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 1 prill 2014. Arkivuar nga origjinali më 5 mars 2016. Marrë më 5 mars 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ Tunkel AR, Hartman BJ, Kaplan SL, Kaufman BA, Roos KL, Scheld WM, Whitley RJ (nëntor 2004). "Practice guidelines for the management of bacterial meningitis". Clinical Infectious Diseases. 39 (9): 1267–84. doi:10.1086/425368. PMID 15494903.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Sáez-Llorens X, McCracken GH (qershor 2003). "Bacterial meningitis in children". Lancet. 361 (9375): 2139–48. doi:10.1016/S0140-6736(03)13693-8. PMID 12826449. S2CID 6226323.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ van de Beek D, de Gans J, Tunkel AR, Wijdicks EF (janar 2006). "Community-acquired bacterial meningitis in adults". The New England Journal of Medicine. 354 (1): 44–53. doi:10.1056/NEJMra052116. PMID 16394301.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mosby's pocket dictionary of medicine, nursing & health professions (bot. 6th). St. Louis: Mosby/Elsevier. 2010. fq. traumatic meningitis. ISBN 978-0-323-06604-4. Arkivuar nga origjinali më 10 shtator 2017.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Liddell HG, Scott R (1940). "μῆνιγξ". A Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon Press. Arkivuar nga origjinali më 8 nëntor 2013.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)