Eksplorimet detare portugeze

Me Eksplorimet Detare Portugeze nënkuptohet periudha e historisë portugeze që, në kontekstin e përgjithshëm të së ashtuquajturës "Epoka e zbulimeve" (Shekulli XV dhe XVI), pa ushtarakë, navigatorë dhe sovranë luzitanë që nëmyrë sinergjike u përfshinë në eksplorimin e Oqeanit Atlantik në fillim dhe pastaj Oqeanit Indian dhe Paqësor. Ato rezultuan në territore dhe rrugë të shumta detare të rregjistruara nga portugezët si pasojë e udhëtimeve të tyre intensive gjatë shekujve të XV dhe të XVI. Lundruesit portugezë ishin në pararojë të eksplorimeve evropiane, duke bërë kronika dhe hedhur në hartë brigjet e Afrikës dhe Azisë, pastaj të njohura si Inditë Lindore si dhe Kanadanë dhe Brazilin (Inditë Perëndimore), në atë që u bë e njohur si Epoka e zbulimeve.

Planisfera e Cantino-s, bërë nga një katrograf anonim në vitin 1502, paraqet botën si kuptohej nga europianët pas eksplorimeve të tyre të mëdha në fund të shek. të XV

Fillimisht e motivuar nga interesa të thjeshta komerciale dhe nga pasojat e zhvillimeve politike që preknin Gadishullin Iberik nga fundi i shekullit të XIV (fundi i Reconquistas, bashkimi i kurorave të Kastiljes dhe Aragonës), shtytja drejtë eksplorimit u frymëzua nga revanshizmi kryqëtar që nuk e penguan Kurorën e Portugalisë të krijonte në fillim një talasokraci dhe pastaj Perandorinë e Parë Koloniale Evropiane të historisë.

Princi Henrik Lundrimtari, përgjithësisht i konsideruar si forca shtytëse mbrapa Eksplorimeve Detare Portugeze

Portugezët në fakt qenë të aftë të strukturonin një rrjet stacionesh pararojë të mbjella përgjatë rrugëve të rrahura (shpesh të hartografuara latinisht: ex-novo) nga lundërtarët e tyre për të plotësuar në fillim nevojat e tyre tregtare dhe pastaj për të garantuar praninë politiko-ushtarake: prania luzitane në tokë të huaj fillon me ndërtimin e një empori (Portugalisht: feitoria, agjensi tregtare – e para e themeluar në vitin 1445 në ishullin e Arguinit pranë Mauritanisë), shpejtë e mbrojtur nga një fortesë (në vijim me një kishë), nga ku pastaj agjentët vendorë të kurorës ndërhynin në punën vendase deri në pushtimin i mundshëm territorial.

Kontekstualisht me këtë strukturim politik, eksplorimet portugeze ndihmuan në mënyrë të jashtëzakonshme në zgjerimin e njohurive dhe, mbi të gjitha, perceptimin e botës nga ana e evropianëve në fundin e mesjetës. Thelbësisht, qe roli i luajtur nga Portugalia në përcaktimin e një rruge tregtare detare që nga brigjet e Afrikës mund të arrinte Indinë duke kaluar nga Kepi i Shpresës së Mirë: sipërmarrje e kryer nga Vasco da Gama në vitet 1497-1498, por që rezultati i sukseshëm i të cilit ishte shtruar në shekullin e mëparshëm nga shtytja sistematike drejtë jugut nga kapitenët e ndryshëm portugezë që i kishin shkëputur brigjet afrikane nga mjegullat e errëta të legjendave: Gil Eanes, Diogo Cão, Bartolomeo Diaz, etj. Qëllimi i dytë i madh, i realizuar dy vjetë më pas, qe zbulimi i Brazilit nga Pedro Álvares Cabral gjatë Armadës së II-të Portugeze të Indisë në 1500 nga ku eksploruesit luzitanë u nisën për të eksploruar dhe hedhur në hartë të gjithë Amerikën.

Ekspeditat metodike filluan në vitin 1419 përgjatë bregut të Afrikës Perëndimore nën sponsorizimin e princit Henrik Lundrimtari, me Bartolomeu Dias-in që arriti Kepin e Shpresës së Mirë dhe hyri në Oqeanin Indian në vitin 1488. Dhjetë vjetë më vonë, në vitin 1498, Vasco da Gama drejtoi flotën e parë përreth Afrikës për në Nënkontinentin Indian, duke mbërritur në Kalikut dhe duke filluar kështu rrugëtimin detar nga Portugalia në Indi. Eksplorimet Portugeze pastaj vijuan drejtë Azisë Juglindore, ku ata mbërritën në Japoni në vitin 1542, dyzet e katër vjet pas mbërritjes së tyre të parë në Indi. Në vitin 1500, fisniku portugez Pedro Álvares Cabral u bë evropiani i parë që zbuloi Brazilin.

Historia

Konteksti

Si populli më perëndimor i Evropës, portugezët qenë eksploruesit kryesorë gjatë Mesjetës. Brigjet shumë të zhvilluara në Oqeanin Atlantik dhe portet e vendosura në brigje dhe përgjatë lumenjve që derdheshin në të, mundësuan që vendi të kishte një detari të zhvilluar. Pasi zhvillimi i tregtisë nëpërmjet tokës ishte shumë i vështirë nga pozicionimi kufizues i mbretërive të Kastiljes dhe Aragonës, shpesh armiqësorë, qe e natyrshme të zhvillohej tregtia detare. Duke filluar kështu të tregtonin me Anglinë, Flandrën dhe qytetet e Lidhjes Hanseatike. E gjithë historia e popullit portugez u frymëzua gjithmonë nga dëshira për pushtime të reja nga ana e sunduesve të tyre, menjëherë pasi përfunduan Reconquista kundër maurëve. Në asnjë popull tjetër evropian, në fundin e mesjetës, nuk ishte kaq thellësisht i ngulitur shpirti i vjetër i kryqëzatave: lufta kundër islamit ishte për portugezët tashmë një qëllim i natyrshëm përveç që një detyrë si të krishterë. Ekonomia portugeze megjithatë përfitoi nga tregtia me disa shtete islamike kufitare. Fakti që u paguan në valutë qoftë në qytete ashtu dhe në fushata, krijoi begati në popullin portugez. Bujqësia u diversifikua duke e importuar grurin nga Maroku dhe duke i trasformuar kulturat e vjetra të grurit në vreshta dhe ullishta më fitimprurëse si dhe fabrika sheqeri në Algarve. Gjithashtu, marrëdhëniet e mira me disa mbretëri islamike bënë që shumë matematikanë dhe shkencëtarë arabë të zhvendoseshin në Portugali, duke krijuar kështu qendra shkencore me rëndësi të madhe. Qeveria portugeze shfrytëzoi këtë situatë për të krijuar qendra kërkimore që u bënë vatra të zhvillimit të teknologjive navale.

Origjina

Kontrata mes mbretit Dinis të Portugalisë dhe gjenovezit Emanuele Pessagno

Në vitin 1139 Mbretëria e Portugalisë mori pavarësinë nga Mbretëria e Leónit, pasi e dyfishoi sipërfaqen e tij me Reconquista nën Alfonso-Henrique. Deri në vitin 1249, Alfonsi III i Portugalisë pushtoi mbretërinë e begatë të Algarves, duke vënë kështu duart mbi burimet e çmuara bujqësore dhe duke e përfunduar de facto Reconquista-n portugeze. Në vitin 1255, Lisbona u bë kryeqyteti i mbretërisë. Në vitin 1297, mbreti Dinis i Portugalisë u interesua personalisht për eksportimin e prodhimit të tepërt drejtë vendeve evropiane. Më 10 maj 1293, ai krijoi një fond sigurimesh detare për tregtarët portugezë që banonin në Kontea e Flandrës që duhet të paguanin shuma të caktuara në bazë të tonazhit, të grumbulluara te ata kur nevojitej. Vera dhe frutat e thata të Algarves shiteshin në Flandër dhe Angli, kripa e Setúbalit dhe Aveiros ishte një eksportim fitimprurës drejtë Evropës Veriore dhe eksportoheshin gjithashtu lëkurë dhe kermes, një bojë e kuqe. Portugalia importonte armatura dhe municione, veshje të bukura dhe prodhime të ndryshme nga Flandra dhe Italia.

Në vitin 1317 Dinisi ra dakord me tregtarin detar gjenovez Manuel Pessanha (emri origjinal Emanuele Pessagno), duke e emëruar admiral të parë me privilegje tregtare me atdheun në këmbim të njëzet anije lufte me ekuipazhet, me synimin e mbrojtjes së vendit nga sulmet e piratëve myslimanë, duke hedhur kështu bazat për marinën portugeze dhe krijimin e një bashkësie tregtare gjenoveze në Portugali. E shtrënguar të pakësonte veprimtaritë e veta në Detin e Zi, Republika e Gjenovës i ishte drejtuar tregtisë me Afrikën Veriore për grurë dhe vajë ulliri (i vlerësuar edhe si burim energjie) dhe në kërkim të arit, duke lundruar edhe në portet e Bruzhit (Flandra) dhe Anglisë. Në Portugalu u vendosën bashkësi gjenoveze dhe fiorentine, që përfituan nga përvoja sipërmarrëse dhe financiare e këtyre rivalëve të Republikës Veneciane.

Në gjysmën e dytë të treqindës epidemitë e murtajës bubonike shkaktoi një shpopullim të madh: ekonomia lokalizohej skajshmërisht në pak qendra të banuara dhe mërgimet nga katundet çuan në braktisjen e tokave bujqësore, me rritjen pasuese të papunësisë rurale. Vetëm deti ofronte alternativa me pjesën më të madhe të popullsisë kushtuar peshkimit dhe tregtimit përgjatë brigjeve. Midis viteve 1325 dhe 1357, Alfonso IV i Portugalisë ofroi financime publike për të ndërtuar një flotë të mirëfilltë tregtare dhe urdhëroi eksplorimet e para detare, me ndihmën e gjenovezëve, nën komandën e admiralit Manuel Pessanha. Në vitin 1341 Ishujt Kanarie, të njohura tashmë nga marinarët gjenovezë, u zbuluan zyrtarisht nën patronazhin e mbretit portugez, por në vitin 1344, Kastilja e vuri në dyshim përkatësinë portugeze, duke i shtyrë më tej orvatjet navale portugeze.

Viktimat e para të sulmeve skllavëruese nga portugezët dhe spanjollët ishin Guançet e Ishujve Kanarie, një popullsi me prejardhje berbere, që bënë një rezistencë të ashpër, por u reduktuan pothuajse në zhdukje nëpërmjet plaçkitjes dhe skllavërimit.

Shtysa përcaktuese u nxit nga kalimi i kurorës portugeze nga Shtëpia e Borgonjës te Shtëpia Aviz-it pas krizës së viteve 1383-1385 e ndjekur nga vdekja e Ferdinando i I i Portugalisë. Mbreti João i I i Portugalisë (mbretëroi 1385-1433) u gjet shpejt i përfshirë në një luftë të gjatë me Kastiljen që i mori një numër të madh njerëzish gjatë pushtimeve të zakonshme "civile", duke i mësuar me luftimin dhe plaçkitjen. Pasi përfundoi lufta (në mënyrë operative në 1402 por formalisht vetëm në vitin 1411), për ti mbajtur të zëna këto grupe të turbullta dhe njëkohësisht, të ndalonte piraterinë dhe të vijonte kryqëzatën kundër myslimanëve, João nisi të ndërmerrte ekspedita përtejdeti.

Shtrirja e rrugëve detare nën patronazhin e Henrik d'Avizit, i quajtur Henrik Navigatori, Henrik Lundrimtari apo Princi i Sagres (Portugalisht: Infante Dom Henrique ose Portugalisht: Infante de Sagres ou Navegador; Porto, 4 mars 1394–Sagres, 13 nëntor 1460), qe Infante (princ jo trashëgimtar i mbretërisë) i Mbretërisë Portugeze dhe duka i parë i Viseut. Sigurisht një nga figurat më të rëndësishme në fillim të Epokës të Zbulimeve, qe shtetari i parë që kuptoi rëndësinë e një seri përgatitjesh në tokë para se të përballoje rreziqet e panjohura të detit. Organizator i sipërmarrjeve detare nga 1420 deri në 1445, të cilit i përket merita e themelimit të Perandorisë Koloniale Portugeze

Eksplorimi i Atlantikut (1418–1488)

Në vitin 1415, portugezët pushtuan qytetin e afrikano verior të Seutas për të siguruar një bazë në Marok dhe për të kontrolluar lundrimin përgjatë brigjeve afrikane dhe nëpërmjet Ngushticës së Gjibraltarit. Ata gjithashtu shpresonin të përhapnin Krishtërimin me ndihmën e antipapës Gjoni XXIII dhe të mundësonin një qendër për fisnikët portugezë që kërkonin të fitonin pasuri dhe nder në luftëra, tashmë e privuar nga shfryrjet e Reconquistas në atdhe. Mes pjesëmarrësve të aksionit ishte princi i ri Henrik Lundrimtari (1394-1460), mjeshtër i madh i Urdhërit të pasur të Krishtit (trashëgimtar luzitan i Urdhërit të Tempullarëve) nga viti 1420, ndërsa zotëronte personalisht monopole fitimprurëse mbi burimet në Algarve, ai mori rolin drejtues në inkurajimin e eksplorimit detar portugez deri në vdekjen e tij në vitin 1460. Ai themeloi një shkollë lundrimi në Sagres dhe investoi në sponsorizimin e udhëtimeve përgjatë brigjeve të Mauritanisë, duke mbledhur një grup tregtarësh, pronarësh anijesh dhe palë të tjera të interesuara në mundësi të reja për tregtinë detare. Më vonë, vëllai i tij princi Pedro d'Aviz i dha atij një monopol mbretëror të të gjitha fitimeve nga tregtia brenda zonave të zbuluara.

Në vitin 1418, dy nga kapitenët e Henrikut, João Gonçalves Zarco dhe Tristão Vaz Teixeira u shpërngulën nga një stuhi në Porto Santo, një ishull i pabanuar pranë Afrikës, që me gjasa njihej nga evropianët që nga shekulli XIV. Në vitin 1419 Zarco dhe Teixeira bënë një zbarkim në Madeira. Në vitin 1420 ata u kthyen me Bartolomeu Perestrelo-n dhe filluan kolonizimin portugez të ishujve. Kështu, aty u kultivua nga gjenovezët gruri dhe më vonë kallamsheqeri (Saccharum officinarum), si në Algarve, duke i bërë veprimtari fitimprurëse. Kjo i ndihmoi si ata ashtu dhe princ Henrikun të bëheshin më të pasur.

Panel me pllaka të glazuara (azulejos) nga Jorge Colaço (1864-1942), që paraqet Hinrik Navigatorin në pushtimin Seutas, në stacionin hekurudhor të São Bentos

Një orvatje portugeze për të zaptuar Grand Kanarien, një nga Ishujt e afërt Kanarie, pjesërisht të kolonizuar nga spanjollët në vitin 1402 qe e pasukseshme dhe hasi në protestimin e Kastiljes. Megjithëse hollësitë e sakta janë të panjohura, dëshmitë hartografike sugjerojnë se Ishujt Azore ka të ngjarë të jenë zbuluar në vitin 1427 nga nijet portugeze që lundronin nën drejtimin e Henrikut duke u kolonizuar në vitin 1432, duke sugjeruar se portugezët ishin të aftë të lundronin të paktën 745 milje (1.200 kilometra) nga brigjet portugeze.

Rreth të njëjtës kohë me sulmin e pasukseshëm ndaj Ishujve Kanarie, portugezët filluan të eksploronin brigjet afrikano veriore. Lundërtarët i trembeshin asaj që gjendej përtej Kepit Bojador në atë kohë, pasi evropianët nuk e dinin se çfarë gjendej përtej, në brigjet afrikane. Ata nuk e dinin nëse ishte e mundur të ktheheshe pasi e kishe kaluar. Henriku, nga ana tjetër, donte të dinte sa largë shtriheshin territoret myslimane në Afrikë dhe nëse ishte e mundur të arrije burimin e tregtisë fitimprurëse të arit të karvaneve përtej saharaniane dhe ndoshta të bashkonin forcat me mbretërinë e humbur prej kohësh të Priftit Gjon, që flitej se ekzistonte diku në lindje.

Në vitin 1434, një nga kapitenët e princ Henrikut, Gil Eanes, i kaloi këto pengesa, duke e kapërcyer Kepin Bojador e duke u kthyer, duke e zhvlerësuar mitin lidhur me kapërcimin e tij. Sapo këto pengesa psikologjike u kapërcyen, u bë më e lehtë të eksplorohej më tej përgjatë brigjeve. Pak muaj më pas, grupi i parë i skllevërve të zinj u soll në Lisbonë dhe tregtia e skllevërve u bë shpejtë sipërmarrja më e rëndësishme e Portugalisë. Brenda dy dekadash eksplorime, anijet portugeze e kishin kapërcyer Saharanë. Në të njëjtën periudhë vazhdoi edhe eksplorimi drejtë perëndimit: Diogo de Silves zbuloi Ishullin e Azoreve Santa Maria në vitin 1427 dhe në vitet në vijim detarët portugezë zbuluan dhe u vendosën në pjesën tjetër të Azoreve.

Karavela ishte një lloj anijeje që u shqua gjatë eksplorimeve portugeze nga viti 1440

Shtysa për eksplorimin detar shpërblehej kontekstualisht nga përmbysjet e luftës në tokë në Afrikë. Henriku vuajti një smbrapsje serioze në vitin 1437 pas dështimit të një ekspedite për të zaptuar Tanxherin, duke pas inkurajuar vëllain e tij, mbretin Duarte, për të nisur një sulm tokësor nga Seuta. Henrik Ludrimtari, në fakt kishte arritur ta mbronte Seutan nga maurët në vitin 1418 por në ekspeditën kundër Tanxherit, të ndërmarrë nga vëllai i tij, Duarte i I i Portugalisë (mbr. 1433-1438) në vitin 1436, portugezët u mundën dhe arritën ti shpëtonin shkatërrimit, duke lënë peng Ferdinando d'Aviz (1402–1443), vëllain e vogël të mbretit dhe Henrikut, pastaj i quajtur Portugalisht: Fernando o Infante Santo ose Portugalisht: Fernado o Infante Costante për forcën e treguar gjatë robërisë: vdiq në 5 qershor 1443 në Fes (Marok), sipas legjendës portugeze, duke refuzuar që të paguhej një shpërblim për lirimin e tij.

Pas humbjes në Tanxher, Henriku u tërhoq në Sagres në cepin jugor të Portugalisë, ku vazhdoi të drejtonte eksplorimet portugeze, deri në vdekjen e tij në vitin 1460. Në atdhe, ndërkohë, kurora trysnohej nga fisnikëria. Pas vdekjes së Duartes, pak pas ndodhive të Tanxherit, e pasoi i biri i mitur Alfonso i V i Portugalisë (mbr. 1438-1481) për të cilin u kujdes xhaxhai João d'Aviz, si regjent. Me vdekjen e Joãos, qe një tjetër xhaxha, Pedro d'Aviz, që u ngarkua me detyrën e regjencës në vitin 1440. Në vitin 1443, princi Pedro, vëllai i Henrikut, i dha atij monopolin e lundrimit, luftës dhe tregtisë në tokat në jug të Kepit Bojador. Më vonë ky monopol do të mbështetej nga vulat papnore (latinisht: bulla apostolica ose latinisht: bulla pontificalis apo edhe latinisht: bulla papalis) latinisht: Dum Diversas (1452) dhe latinisht: Romanus Pontifex (1455), që i jepnin Portugalisë monopolin tregtar për vendet e zbuluara rishtas duke vënë themelet për Perandorinë Portugeze.

Lëvizja e Pedros ndoshta u motivua nga vullneti për të garantuar mbështetjen e Henrikut kundër gjysmë-vëllait të tyre intrigant, Alfonso I i Bragancës, që në krye të pak viteve do të bëhej këshilltari më i besuar i mbretit Alfonso i V, që në 1446 u shkëput nga regjenca dhe nisi të qeveriste vetë. Tensionet në aspektin e familjes mbretërore shpërthyen në një luftë civile në vitin 1449 në të cilën Pedro d'Aviz humbi dhe vdiq.

Henriku qëndroi pak a shumë i huaj ndaj konflikit midis vëllezërve, duke u përqëndruar te eksplorimet tashmë të përshpejtuara nga futja, e vlerësuar rreth mesit të shekullit të XV, të karavelës, një anije shumë më e manovrueshme se ato të disponueshme në Evropën e kohës. Karavela u përdor që në eksplorimet rreth vitit 1440. Ajo kishte disa përparësi karakteristike, që përfshinin karinë të cekët, që ishte e përshtatshme për tiu afruar brigjeve të panjohura dhe një kombinim efektiv i formës së trupit (duke përfshirë një timon të bashkangjitur me shtylla e shtrezës (pupës apo kiçit), ndryshe nga disa lloje të tjera të kohës me rrema drejtues të montuar anash dhe vela latine, që i dhanë një anije të shpejtë që kishte aftësi më të mira lundruese nëpërmjet erës sesa anijet e tjera të kohës. Të përforcuar nga kjo teknologji e përmirësuar, lundërtarët portugezë arritën gjerësi gjithmonë edhe më jugore, duke përparuar me një shpejtësi mesatare prej një grade në vit.

Senegali u arrit në vitin 1445 bashkë me Gadishullin e Kepit të Gjelbër dhe, gjithmonë në atë vit, u themelua stacioni i parë tregtar (Portugalisht: feitoria) në ishullin e Arguinit pranë bregut të Mauritanisë, për të tërhequr tregtarët myslimanë dhe të monopolizonin sipërmarrjen në rrugët e përshkuara në Afrikën Veriore, duke nisur vargun e emporeve portugeze (feitoria) përgjatë brigjeve. Në vitin 1446, Álvaro Fernandes u shty pothuajse deri në Siera Leonen e tanishme, ndërsa në vitet 1460 u arrit Gjiri i Guinesë. Duke nisur nga viti 1450, mbreti Alfonso i V nisi ti sponsorizonte sipërmarrjet e xhaxhait. Në atë kohë, Alvise Da Mosto arriti Lumin Gambia (Senegal) dhe pastaj (1455-1456) zbuloi, me gjasa pa pesë ishujt e parë të Arkipelagut të Kepit të Gjelbër, pastaj arritura dhe eksploruara nga Antonio da Noli. Në vitin 1459 një gjeograf, hartograf dhe murg kamaldolez venecian, Fra Mauro, realizoi për mbretin e Portugalisë një planisferë të Botës së Vjetër, sot e humbur. Në vitin 1460, brigjet afrikane ishin eksploruar deri në Gjirin e Guinesë (Sierra Leone e tanishme).

Eksplorimet pas princ Henrikut

Ilustrim i padrãos Diogo Cão të ngritur në Kepin e Shën Mërisë, Angola

Në vazhdim të kthimeve të para të dobëta të eksplorimeve afrikane, në vitin 1469 mbreti Alfonso i V, tashmë i quajtur "Afrikani", ia dha monopolin e tregtisë në një pjesë të Gjirit të Guinesë, Fernão Gomesit me koston prej 200.000 realësh në vit me kushtin që të eksploronte 100 lega (480 km) të bregut çdo vit për pesë vjetë. Ai punësoi eksploratorët João de Santarém, Pedro Escobar, Lopo Gonçalves, Fernão do Pó dhe Pedro de Sintra, duke i tejkaluar kërkesat. Nën patronazhin e tij, eksploratorët portugezë e kaluan ekuatorin duke hyrë në Hemisferën Jugore dhe zbuluar ishujt në Gjirin e Guinesë, mes të cilëve São Tomé dhe Príncipe.

Në vitin 1471, eksploratorët e Gomesit arritën Elminën në Bregun e Artë (Gana e tanishme) dhe zbuluan një tregti të lulëzuar ari përmes tokës, ndërmjet vendasve dhe tregtarëve arabë dhe berberë. Gomes vendosi stacionin e vetë tregtar aty, që u bë i njohur si "A Mina" ("miniera"). Tregtia midis Elminës dhe Portugalisë u rrit në dekadën pasuese.

Ndërkohë, në atdhe, zgjedhjet e guximshme të ekspansionizmit iberik të Alfonsos së V nuk u kurorëzuan nga po i njëjti sukses. Portugalia shpërtheu Luftën për trashëgiminë Kastiljane (1475-1479) dhe doli e humbur. Trashëgimtari dhe pasuesi i Alfonsos, João i II (mbr. 1481-1495) u gjet në këtë mënyrë me një mbretëri për tu riorganizuar dhe, pasi rivendosi aleancën me Kastiljen dhe miqësinë me Anglinë, pa te eksplorimet mundësinë e grumbullimit të burimeve të nevojshme për të përulur fisnikërinë. João i II, i sapokurorëzuar në vitin 1481, vendosi të ndërtonte Kështjellën São Jorge da Mina (Kështjella e Elminës) dhe emporin për të mbrojtur tregtinë e arit ganez që shpejt u përvetësua si monopol mbretëror dhe i garantoi Joãos së II fondet e nevojshme për të finanuar një pjesë të mirë të zbulimeve të mëtejshme të gjetura në tokën afrikane. Me ripërtëritjen e patronazhit mbretëror, në vitin 1482 Diogo Cão zbuloi grykëderdhjen e lumit Kongo dhe në vitin 1486 arriti Kepin e Kryqit (Namibia e tanishme), afër Tropikut të Bricjapit. Tashmë i pasur dhe i sigurt për pushtetin e tij (fisnikët më rrebelë ishin dënuar në dyvitshmin 1483-1484) João "I Përsosuri", si dëshironte ta quanin, vijoi në hullinë e paracaktuar, duke investuar në eksplorime për të pasuruar kurorën.

Kështjella e Elminës (Portugalisht: Castelo de São Jorge da Mina) është një nga tridhjetë "kështjellat e skllevërve" apo fortesat e mëdha tregtare të ndërtuara në Bregun e Artë të Afrikës Perëndimore (tashmë Gana), përgjatë Gjirit të Guinesë, nga tregtarët evropianë. E ngritur nga João i II i Portugalisë në 1482, është ndërtesa më e vjetër evropiane e Afrikës nënsahariane

Bartolomeo Diaz, në vitin 1488, kapërceu Kepin e Shpresës së Mirë, në pikën jugore të Afrikës, duke përgjënjeshtruar idenë që ekzistonte që nga kohët e Klaud Ptolomeut, sipas të cilës Oqeani Indian ishte i shkëputur nga Oqeani Atlantik. Diaz nuk u shty deri në Indi; arriti deri në lartësinë e tanishme të Port Elizabeth (e riemërtuar zyrtarisht që nga 23 shkurti 2021 Gqeberha) dhe pastaj u kthye mbrapa. Po në këtë periudhë, Pêro da Covilhã arriti Indinë nëpërmjet tokës, duke kaluar Egjiptin dhe Jemenin dhe duke vizituar Madagaskarin; ai rekomandoi, megjithatë, eksplorimin e mëtejshëm të rrugës jugore.

Ndërsa portugezët eksploronin brigjet e Afrikës, lanë një varg padrãosh ("cippus", "gurë kufiri"), kryqesh prej guri të gdhendur me stemën portugeze që shënonte përkatësinë dhe ndërtuan fortesa dhe feitoria nga të cilat portugezët maksimalizuan fitimet e tregtisë së skllevërve dhe të arit. Portugalia zotëronte një monopol virtual të tregtisë trans-atlantike të skllevërve për mbi një shekull, duke eksportuar rreth 800 skllevër në vit. Shumica silleshin në kryeqytetin portugez të Lisbonës, ku vlerësohet se zezakët afrikanë do të përbënin deri në 10 përqind të popullsisë.

Ndërkohë, kolonizimi përparonte në Ishujt Azore dhe Ishujt Madeira, ku prodhohej sheqer dhe verë. Një tjetër vektor zbulimesh qe rruga drejtë perëndimit, përgjatë të cilës zbuluan Detin e Sargaseve dhe me gjasa arritën Skocinë e Re para vitit 1492. Në Madeira, me ndihmën e gjenovezëve, ndërmori prodhimin e një varieteti të çmuar vere të ëmbël, me më shumë alkool dhe aromë.

Ndarja Tordesillase e botës (1494)

Meridiani i Traktatit të Tordesillas në 1494, që e ndante botën mes Portugalisë dhe Kastiljes/Spanjës (e purpurtë) dhe antimeridiani i Malukut (i gjelbër), i vendosur në Traktatin e Zaragozës, 1529

Në vitin 1492 zbulimi nga Kristofor Kolombi për Spanjën e Botës së Re, që ai besonte se ishte Azia, çoi në debate midis spanjollëve dhe portugezëve. Kjo e bëri të nevojshme ridiskutimin e sferave oqeanike të ndikimit të Spanjës dhe Portugalisë, që tashmë ishin shkëputur më së shumti nga Traktati i Alcáçovas (1479), që kishte mbyllur luftën e trashëgimit kastiljan. Marrëveshja e re, frut i një ndërmjetësimi diplomatik latinisht: ad hoc, qe Traktati i Tordesillas, i firmosur më 7 qershor 1494, që modifikonte kufijtë e autorizuar nga Papa Aleksandri VI me vulën latinisht: Inter Caetera të 4 majit 1493. Traktati e ndante botën jashtë Evropës në një duopol ekskluziv midis portugezëve dhe spanjollëve, përgjatë një meridiani veri–jug që lidhte Polin Arktik me Polin Antartik, 370 lega ose 970 mi (1,560 km), në perëndim të ishujve të Kepit të Gjelbër. Megjithatë, pasi në atë kohë nuk ishte e mundur të matej me saktësi gjatësia gjeografike, kufiri i saktë mes dy vendeve qe i diskutueshëm deri në vitin 1777, pasi traktatit i bëheshin interpretime të ndryshme. Mbi këtë u bazuan pretendimet portugeze mbi Brazilin dhe ato spanjolle mbi Moluket.

Plotësimi i këtyre negociatave me Spanjën është një nga mjaft arësyet e propozuara nga historianët, se pse u deshën nëntë vjetë që portugezët të vijonin udhëtimin e Dias-it përtej Kepit të Shpresës së Mirë, megjithëse është hamendësuar se në fakt gjatë kësaj kohe ishin ndërmarrë udhëtime të tjera të fshehta. Ishte apo jo rasti, qëllimi afatgjatë portugez i gjetjes së një rruge detare për në Azi më në fund u arrit nëpërmjet udhëtimit revolucionar të komanduar nga Vasco da Gama. Traktati i Tordesillas qe shumë i rëndësishëm për portugezët si njohje e prestigjit të fituar. Ky prestigj u zmadhua tej mase kur, në fund të shekullit, Vasco da Gama arriti në Indi. Redaktimi i traktatit kërkoi vite të tjera negociatash midis Portugalisë dhe Spanjës, në një pjesë të mirë të zgjatura pikërisht nga luzitanët.

Rruga e ndjekur në udhëtimin e parë të Vasco da Gamës (1497–1499)

Mbërritja në Indi dhe Brazil (1497–1500)

Shiko gjithashtu: Zbulimi portugez i rrugës detare të Indisë dhe Zbulimi i Brazilit

Pasi vdiq João i II, e pasoi nipi i tij Manueli I i Portugalisë (mbr. 1495-1521) "I Madhi" ose "Fatlumi", që vijoi ti promovonte eksplorimet akoma para se vektori i pasurimit personal dhe pastaj me synimin për të kolonizuar Afrikën "në shpinë" të Islamit për të promovuar "luftën e shenjtë" në Tokën e Shenjtë nga jugu.

Flota e Vasco da Gamas, katër anije dhe ekuipazhi prej 170 vetash, e la Portugalinë më 8 korrik 1497. Ajo e kaloi Kepin dhe vijoi përgjatë brigjeve të Afrikës Lindore duke mbërritur në Mombasa, tjetër qytet vasal i sulltanit të Kilvës. Këtu, tregtarët arabë u përpoqën ta sabotojnë hapur ekspeditën luzitane. Vasco da Gama u vendos nxitimthi në Malindi (13 prill), sulltani i të cilit, edhe ai vasal i Kilvës, ishte në rivalitet të ashpër me atë të Mombasës, prandaj i priti me krahë hapur armiqtë e armiqve të tij, duke vënë në dispozicion të tyre një navigator të famshëm dhe ekspert.

Shumica e raporteve përmendin jemenitin Ahmad bin Maxhid al-Naxhdi, që e ndihmoi Gamën të gjente mënyrën më të mirë të mbërritjes në shtetin e tanishëm indian të Keralës, por në të vërtetë, navigatori duhet të ketë qenë një guxharatas i vendosur në Malindi.

Vasco da Gamës arriti në Kalikut, në Bregun e Malabarit (Indi) në maj 1498. ku pas disa përplasjeve, siguroi një letër ambige për të tregtuar nga zamorini i Kalikutit, duke lënë disa veta për të vendsor një feitoria. Udhëtimi i tij qe pika e nisjes për krijimin e një vargu emporesh përgjatë bregut lindor të Afrikës dhe Oqeanit Indian. Pak më vonë u krijua në Lisbonë Casa da Índia për të administruar monopolin mbretëror të lundrimit dhe të tregtisë. Shpejtë eksplorimi e humbi mbështetjen private dhe u zhvillua nën patronazhin ekskluziv të Kurorës Portugeze.

Udhëtimi i dytë për në Indi u nis në vitin 1500 nën drejtimin e Pedro Álvares Cabral. Ndërsa ndiqte të njëjtën rrugë jug-perëndimore përgjatë Oqeanit Atlantik si da Gama (për të përfituar nga erërat më të mbara), Cabral-i zbarkoi në bregun brazilian. Ky ishte, me gjasa, një zbulim aksidental, por është hamendësuar se, në fshehtësi, portugezët e dinin ekzistencën e Brazilit dhe se ai qëndronte në anën e tyre të vijës së Traktatit të Tordesillas. Cabral-i i rekomandoi mbretit portugez që toka të kolonizohej dhe në vazhdim, u dërguan dy udhëtime pasuese në vitin 1501 dhe 1503. Toka u zbulua të kishte me shumicë pau-brasilia (dru brazilian ose pernambuku), nga i cili më vonë vendi do të trashëgonte emrin, por dështimi për të gjetur arë ose argjend, bëri që, në atë kohë, përpjekjet portugeze të përqëndroheshin në Indi.

Kolonizimi i Brazilit

Shiko gjithashtu: Zbulimi i Brazilit

Hartë e vjetër e Brazilit e shtypur nga portugezët në 1519

Në vitin 1530, mbreti João i III (mbr. 1521-1557) nisi kolonizimin e Brazilit duke e strukturuar në një sistem prej 15 "kapitanerish të trashëgueshme" (Portugalisht: capitanias hereditárias) që u jepeshin kujtdo që donte ti administronte dhe eksploronte, për të tejkaluar nevojën për të mbrojtur territorin. Një ekspeditë e komanduar nga Gonçalo Coelho në vitin 1503 në fakt kishte gjetur francezë që bënin inkursione në territorin brazilian. Në po atë vit, një ekspeditë e komanduar nga Martim Afonso de Sousa u dërgua për të patrulluar të gjithë bregun brazilian, të përzinte ndërhyrjen e mundshme franceze dhe të krijonte qytetet e para koloniale: São Vicente në bregun e São Paulod afër skajit të rrafshnaltës së brendshme (Portugalisht: planalto) dhe në Serra do Mar. Nga 15 kapiteneritë fillestare, vetëm dy, Pernambuco dhe São Vicente, u begatuan. Me kolonizimin, mbërriti industria e kallamsheqerit, kërkesat e mëdha të së cilës për krahë pune u plotësuan në fillim me amerikanë vendas, praktikë e braktisur edhe për shkak të vdekshmërisë së lartë të indios-ve nga sëmundjet, si lia, e importuar nga pushtuesit evropianë ashtu dhe për ndërhyrjen e papnore nëpërmjet vulës latinisht: Veritas Ipsa që kërcënonte me shkishërim atë që i skllavëronte dhe me skllevërit afrikanë më pas.

Pasi kapiteneritë dështuan, João i III dërgoi trupa për të nisur një kolonizim masiv. Në vitin 1549 Tomé de Sousa e vendosi qeverinë qëndrore në koloninë e Salvadorit, ristrukturoi kapiteneritë dhe (1551) organizoi dioqezën e parë. Guvernatori i dytë, Duarte da Costa (1553-1557), nisi luftën me indios-it. Guvernatori i tretë, Mem de Sá (1557-1573), i mundi indios-it dhe me ndihmën e misionarëve jezuitë përzuri kalvinistët francezë që kishin themeluar një koloni, Francën Antartike, pranë territorit të Rio de Zhaneiros, ku nipi i tij, Estácio de Sá, themeloi qytetin e famshëm në vitin 1565.

Vasco da Gama zbarkon në Kalikut në 20 maj 1498

Pas vitit 1640, guvernatorët e Brazilit nisën të përdornin titullin e nënmbretit. Brazili u bë zyrtarisht një nënmbretëri në vitin 1763, kur kryeqyteti i shtetit të Brazilit u zhvendos në Rio de Zhaneiro. Në vitin 1775 të gjithë shtetet e Brazilit (Brazili, Maranhão dhe Grão-Pará) u bashkuan nën qeverinë e Rio de Zhaneiros.

Eksplorimi i Oqeanit Indian (1497–1542)

Shiko gjithashtu: Armadat Portugeze të Indisë dhe India Portugeze

Synimi i Portugalisë në Oqeanin Indian ishte të garantonte monopolin e tregtisë së erëzave. Duke përfituar nga rivalitetet mes hinduve dhe myslimanëve, portugezët ndërtuan mjaft fortesa dhe stacione tregtare midis viteve 1500 dhe 1510. Në Afrikën Lindore, shtetet e vegjël islamikë përgjatë brigjeve të Mozambikut, Kilvës, Baravës, Sofalës dhe Mombasas u shkatërruan, u bënë vasale ose aleatë të Portugalisë. Pêro da Covilhã kishte arritur në Etiopi (nëpërmjet bregut të Oqeanit Indian në Somali, duke udhëtuar fshehtas përgjatë tokës, që nga viti 1490; dhe një mision diplomatik e arriti sovranin e atij shteti më 19 tetor 1520.

Karraka Santa Catarina do Monte Sinai dhe anije të tjera të flotës portugeze në shek. e XVI

Në vitin 1500, Armada e II-të për në Indi (që rastësisht zbarkoi në Brazil) eksploroi brigjet e Afrikës Lindore, ku Diogo Dias zbuloi ishullin që ai e quajti Shën Lorenci, më vonë i njohur si Madagaskari. Kjo flotë, e komanduar nga Pedro Álvares Cabral, në shtator arriti në Kalikut, ku u nënshkrua marrëveshja e parë tregtare në Indi. Për një kohë të shkurtër aty u vendos një empor portugez, por që u sulmua nga myslimanët më 16 dhjetor dhe mjaft portugezë, duke përfshirë skribin Pêro Vaz de Caminha, vdiqën.

Pasi e bombardoi Kalikutin si shpagim, Cabral-i vendosi kontakte me Koçin, qytet-shtet rival me Kalikutin. Duke përfituar nga rivaliteti midis maharaxhait të Koçit dhe zamorinit të Kalikutit, portugezët u mirëpritën dhe u panë si aleatë, duke marrë lejen për të ndërtuar një fortesë (Fortesa Manuel) dhe një empor, që qe i ngulimi i parë evropian në Indi. Aty në vitin 1503 u ndërtua Kisha e Shën Françeskut. Në vitin 1502, Armada e IV-rt Indiane e Vasco da Gamas mori ishullin e Kilvës në bregun e Tanzanisë, ku në vitin 1505 u ndërtua fortesa e parë në Afrikën Lindore për të mbrojtur anijet që lundronin për tregti me Indinë Lindore.

Në vitin 1505, Manueli I i Portugalisë caktoi Francisco de Almeidan si nënmbretin e parë të Indisë Portugeze për një periudhë tre-vjeçare, duke nisur qeverisjen portugeze në lindje, me seli në Koçi. Atë vit |Armada Portugeze pushtoi Kanurin, ku themeluan Fortesën Sant' Angelo. Djali i nënmbretit, Lourenço de Almeida arriti në Cejlon (Sri Lanka moderne), kur zbuloi burimin e kanellës (Cinnamomum verum). Duke e gjetur atë të ndarë në shtatë mbretëri rivale, bëri një pakt mbrojtjeje me Mbretërinë e Kotes dhe e shtriu kontrollin në zonat bregdetare, ku në vitin 1517 u themelua Fortesa e Kolombos.

Mare clausum Iberik i pretenduar gjatë Epokës së zbulimeve

Në vitin 1506, një flotë portugeze nën komandën e Tristão da Cunha dhe Afonso de Albuquerque, pushtoi Sokotrën në hyrje të Detit të Kuq dhe Maskatit në vitin 1507, duke dështuar të pushtonte Hormuzin, duke ndjekur strategjinë e mbylles së hyrjeve në Oqeanin Indian. Po atë vit, në Ishullin e Mozambikut dhe Mombasa u ndërtuan fortresa në bregdetin e Kenias. Madagaskari u eksplorua pjesërisht nga Tristão da Cunha dhe në të njëjtin vit u zbulua Mauritiusi.

Në vitin 1509, portugezët fituan "Betejën detare të Diut" kundër forcave të bashkuara të osmanëve të sulltan Bajazitit II, Sulltanatit të Guxharatit, Sulltanit Mamluk të Egjiptit, Samothiri Raxhait të Kalikutit, Republikës së Venedikut dhe Republikës së Raguzës (Dubrovniku). Fitorja portugeze ishte kritike për strategjinë e saj të kontrollit të Oqeanit Indian: turqit dhe egjiptianët i tërhoqën flotat e tyre nga India, duke ia lënë detet Portugalisë, që vendosi mbizotërimin e saj tregtar për pothuajse një shekull duke e ndihmuar jashtëzakonisht rritjen e Perandorisë Portugeze. Ajo shënoi gjithashtu fillimin e mbizotërimit kolonial evropian në Azi. Një Betejë e dytë e Diut në vitin 1538 më në fund u dha fund ambicieve osmane në Indi duke konfirmuar hegjemoninë portugeze në Oqeanin Indian.

Nën qeverisjen e Albuquerque-s, Goa u mor nga Sulltanati i Bixhapurit në vitin 1510 me ndihmën e piratit hindu Timoxhi. I konsideruar si porti më i mirë në rajon, kryesisht për tregtimin e kuajve arabë për sulltanatet e Dekanit, ai i lejoi portugezët të zhvendoseshin nga vendi fillestar në Koçi. Megjithë sulmet e vazhdueshme, Goa u bë selia e qeverisë portugeze, nën emrin Estado da India (Shteti i Indisë), duke nxitur bashkëpunimin e mbretërive fqinje: Guxharati dhe Kalikuti dërguan përfaqësues, duke ofruar aleanca dhe leje për tu fortifikuar. Albuquerque filloi atë vit në Goa prerjen e parë të monedhës portugeze në Indi, duke shfrytëzuar mundësinë për të shpallur arritjen.

Ekspeditat në Azinë Juglindore dhe Traktati i Saragozës

Hartë anonime e Afrikës Lindore, Azisë dhe Oqeanisë Perëndimore, rr. 1550

Në prill 1511 Alfonso de Albuquerque lundroi drejtë Malakës në Malajzinë moderne, pika më e rëndësishme lindore në rrjetin tregtar, ku tregtarët malezë takoheshin me ata guxharatas, kinezë, japonezë, xhavanezë, bengalezë, persë dhe arabë, të përshkruar nga Tomé Pires si i paçmueshëm. Porti i Malakës u bë atëherë baza strategjike e ekspansionit tregtar portugez me Kinën dhe Azisë Juglindore, nën mbikëqyrjen e mbizotërimit portugez në Indi me kryeqytet në Goa. Për ta mbrojtur qytetin u ndërtua një kështjellë e quajtur "A Famosa", një nga portat e së cilës qëndron akoma edhe tani. Duke mësuar për ambiciet siameze mbi Malakën, Albuquerque dërgoi menjëherë Duarte Fernandes me mision diplomatik në Mbretërinë e Siamit (Tailanda moderne), ku qe evropiani i parë që mbërriti, duke vendosur marrëdhënie miqësore midis dy mbretërive. Në nëntor të atij viti, duke arritur të mësojë vendndodhjen e të ashtuquajturve "Ishuj të Erëzave" në Moluka, Albuquerque dërgoi një ekspeditë për ti gjetur ata. E drejtuar nga António de Abreu, ekspedita mbërriti në fillim të vitit 1512. Abreu shkoi nëpërmjet Ambonit, ndërsa zëvendës komandanti i tij Francisco Serrão përparoi për në Ternate, ku lejua ngritja e një fortese portugeze. Po atë vit, në Indonezi, portugezët morën Makasarin, duke arritur Timorin në vitin 1514. Duke u nisur nga Malaka, Jorge Álvares shkoi në jug të Kinës në vitin 1513. Në këtë vizitë të parë pasoi arritja e portugezëve në Kanton, duke vendosur marrëdhënie tregtare me Perandorinë Qiellore. Në vijim në Makao do të themelohej një empor tregtar.

Perandoria Portugeze u zgjerua në Gjirin Persik pasi Portugalia i mori kontrollin e Tregtisë së Erëzave Perandorisë Osmane. Në vitin 1515, Afonso de Albuquerque pushtoi Huvalën e shtetit të Hormuzit, në hyrje të Gjirit Persik, duke e kthyer atë në një shtet vasal. Adeni, megjithatë, i rezistoi qoftë ekspeditës së Albuquerque-s po atë vit, qoftë dhe një tjetër orvatjeje nga pasuesi i Albuquerque-s, Lopo Soares de Albergaria në vitin 1516. Bahreini u zaptua në vitin 1521, kur një forcë e drejtuar nga António Correia mundi mbretin xhabrid, Mukrin ibn Zamil. Në një seri aleancash të ndërrueshme, portugezët mbizotëruan shumë nga pjesa jugore e Gjirit Persik për shekullin pasues. Ishulli i Mozambikut u bë një port strategjik në rrugën e zakonshme detare që lidhte Lisbonën me Goan, ku u ndërtua Fortesa São Sebastião dhe një spital. Në Ishujt Azore, Armada e Ishujve i mbronte anijet nga India Lindore në rrugë për në Lisbonë.

Në vitin 1525, pas ekspeditës së Fernão de Magalhães (1519–1522), Spanja e Karlit të V dërgoi një ekspeditë për të kolonizuar Ishujt Maluku, duke pretenduar se ata ishin në zonën e tij të Traktatit të Tordesillas, meqë në lindje nuk ishte vendosur një kufi. E drejtuar nga García Jofre de Loaísa, ekspedita mbërriti në Maluku, duke ankoruar në Tidore. Përplasja me portugezët, tashmë të vendosur në Ternaten e afërt, ishte e pashmangshme, duke filluar rreth një dekadë përplasjesh. Një marrëveshje u arrit vetëm me Traktatin e Zaragozës në 1529, që ia dha Portugalisë Malukut, ndërsa Filipinet Spanjës.

"Padrão dos Descobrimentos" në formë anijeje me skulpturat e eksploratorëve portugezë në faqen lindore dhe perëndimore të saj, të cilët i bashkon në krye Henrik Lundrimtari. Konceptuar nga arkitekti José Ângelo Cottinelli Telmo dhe realizuar më 10 tetor 1960 nga skulptori Leopoldo de Almeida dhe arkitekti António Pardal Monteiro, Lumi Tag, Belém, vendi i nisjes dhe kthimit të eksploruesve

Në vitin 1530, João i III organizoi kolonizimin e Brazilit përreth 15 kapitenerive të trashëgueshme (Portugalisht: capitanias hereditárias), që i ipeshin kujtdo që donte ti administronte dhe eksploronte ato, për të plotësuar nevojën për ta mbrojtur territorin, meqë një ekspeditë nën komandën e Gonçalo Coelho në vitin 1503 kishte gjetur francezët që bënin inkursione në territor. Po atë vit, pati një ekspeditë të re nga Martim Afonso de Sousa me urdhëra për të patrulluar të gjithë bregun brazilian, të ndalonte francezët dhe të krijonte qytetet e para koloniale: São Vicente në breg dhe São Paulon afër skajit të rrafshnaltës së brendatokës (Portugalisht: planalto) dhe Serra do Mar. Nga 15 kapiteneri fillestare, vetëm dy, Pernambuco dhe São Vicente, u zhvilluan. Me ngulimin e përherëshëm erdhi krijimi i industrisë së kallamsheqerit dhe kërkesa e saj intensive për krahë pune do të plotësohej me amerikanë vendas dhe më vonë me skllevër afrikanë.

Në vitin 1534, Guxharati u pushtua nga mogulët dhe sulltani Bahadur Shah i Guxharatit u detyrua të nënshkruante Traktatin e Baseinit (1534) me portugezët, duke krijuar një aleancë për të rimarrë prapë vendin, duke u dhënë në shkëmbim Damanin, Diun, Bombein dhe Baseinin. Në vitin 1538 Fortesa e Diut u rrethua prapë nga anijet osmane. Një tjetër rrethim dështoi në vitin 1547, duke i dhënë fund ambicieve osmane dhe duke konfirmuar hegjemoninë portugeze.

Në vitin 1542 misionari jezuit Françesk Saveri, bashkëthemelues me Ignacio de Loyolan të Urdhërit të Jezuitëve, mbërriti në Goa në shërbim të mbretit João i III i Portugalisë, në detyrën e nuncit apostolik. Në vitin 1543 Francisco Zeimoto, António Mota dhe tregtarë të tjerë mbërritën në Japoni për herë të parë. Sipas Fernão Mendes Pinto, që pretendon se ishte pjesë e këtij udhëtimi, ata zbarkuan në Tanegashima pas një stuhie të dhunshme. Vendasit mbetën të befasuar nga armët europiane të zjarrit, të cilat do të prodhonin menjëherë në shkallë të gjerë imitime të tyre. Në vitin 1557 autoritetet kineze i lejuan portugezët të vendoseshin në Makao me një pagese vjetore, duke krijuar një depo të tregtisë trekëndore midis Kinës, Japonisë dhe Evropës. Në vitin 1570 portugezët blenë një port japonez, ku themeluan qytetin e Nagasakit, duke krijuar kështu një qendër tregtare që për shumë vjetë qe porta e Japonisë me botën dhe duke nisur atë që në Historinë e Japonisë është quajtur "Periudha e Tregtisë Nanban" (南蛮貿易 nanban-bōeki, që d.m.th. "tregtia me barbarët jugorë").

Portugalia vendosi porte tregtare në vende të largëta si Goa, Hormuzi, Malaka, Koçi, Ishujt Maluku, Makao dhe Nagasaki. Duke e ruajtur tregtinë e saj si nga konkuruesit evropianë ashtu dhe nga ata aziatikë, Portugalia mbizotëroi, jo vetëm tregtinë midis Azisë dhe Evropës, por edhe shumë të tregtisë midis rajoneve të ndryshme të Azisë, si India, Indonezia, Kina dhe Japonia. Misionarët Jezuitë, si basku Françesk Saveri, i ndoqën portugezët për të përhapur Krishtërimin Katolik në Azi me fate alternuese.

Zhvillimet e mëtejshme

Sunduesi portugez i Pegut duke ngarë një elefant

Artikulli kryesor: Perandoria Portugeze

Në pranëverën e vitit 1578, mbreti Sebastião i I i Portugalisë vendosi të forconte ndikimin portugez në Marok. Mbreti imbarkoi në Belém me një flotë prej 800 anijesh dhe rreth 20.000 vetash. Më 4 gusht i vendosi trupat në afërsi të Ksar El Kebir (Alcácer-Quibir) i shkujdesur për supremacinë e madhe të njerëzve mbi të cilët mund të bazohej rivali i tij Abu Marvan Abd al-Malik I, që kishte mbledhur rreth 40.000 kalorës. Beteja e Alcácer-Quivirot zgkato rretj 5 orë dhe megjithëse sjelljen heroike të ushtarve portugezë përfundoi në një masakër. Vetëm disa qindra kalorës portugezë arritën të mbërrinin në fortesat bregdetare. Trupi i mbretit Sebastião nuk u gjet kurrë. Me vdekjen e tij, në fron e pasoi xhaxhai i babait Henriku I. Zhdukja e mbretit të ri e zhyti vendin në një krizë të thellë dinastike, që u zgjidh me bashkimin e kurorës portugeze me atë spanjolle, i ashtuquajturi "Bashkim Iberik" i orkestruar nga Filipi II i Spanjës.

Filipi premtoi ti ruante perandoritë e Spanjës dhe Portugalisë juridikisht të veçuara, duke ua lënë administrimin e Perandorisë Portugeze qytetarëve portugezë, me një nënmbret të Portugalisë në Lisbonë. Hapsburgu madje e zhvendosi kryeqytetin në Lisbonë për një periudhë kohe prej dy vjetësh (1581-83), pasi ishte dhe qyteti më i rëndësishëm i Gadishullit Iberik. Të gjitha kolonitë portugeze e pranuan sundimin e ri përveç Azoreve që mbështetën Antónion e Portugalisë, priori i Kratos, një pretendent i fronit luzitan i mbështetur nga mbretëresha franceze Caterina de' Medici në shkëmbim të premtimit të dhënies së Brazilit Francës. Forcat spanjolle arritën ti marrin ishujt në vitin 1583.

Kufiri i vizatuar në Tordesillas midis zotërimeve spanjolle dhe atyre portugeze në Amerikën Jugore u shpërfill gjithmonë e më shumë nga portugezët, që u shtynë përtej, duke depërtuar në zemër të Brazilit dhe duke i zgjeruar territoret e tyre drejtë perëndimit. Misionet eksploruese u drejtuan qoftë me nismë të qeverisë portugeze, ashtu dhe me nismë private (të ashtuquajturit Portugalisht: bandeirantes). Këto ekspedita zgjatën për vite duke u aventuruar në rajone të panjohura, fillimisht për të kapur vendas për ti robëruar, për tu përqëndruar pastaj në kërkimin e minierave të arit, argjendit dhe diamantit. Rrjetet tregtare të Perandorisë Spanjolle u monopolizuan nga tregtarët portugezë që u pasuruan falë tregtisë së Erëzave Lindore dhe nga tregtia e skllevërve afrikanë, të shitur në tregjet e Spanjës së Re me çmime më të larta se ata që mund të merrnin në Brazil. Në Lindjen e Largët, Manila u përfshi në rrjetin tregtar Makao-Nagasaki, duke u mundësuar luzo-makanezëve të vepronin si agjentë tregtarë për spanjollët filipinas dhe të përdornin argjendin spanjoll të ardhur nga Amerika në tregtinë me Kinën.

Bashkimi i kurorave e privoi Portugalinë nga një politikë e jashtme e pavarur, për më tepër armiqtë e Spanjës u bënë edhe armiqtë e Portugalisë. Raportet me Anglinë, aleate e Lisbonës nga viti 1386, u përkeqësuan papritur; u humb Hormuzi. Ndihma angleze për rrebelimin kundër Spanjës i garantuan të paktën vijimin e aleancës. Luftërat kundër holandezëve çuan në një humbje të madhe të emporeve tregtare në Azi (p.sh. në Cejlon), Afrikë dhe Amerikën Jugore. Megjithëse portugezët nuk qenë më në gjendje ta rimerrnin të tërë ishullin e Cejlonit, arritën të rimernin rajonin bregdetar. Brazili, duke përfituar nga dobësia portugeze në gjashtëqindën, u pushtua pjesërisht nga francezët dhe, mbi të gjitha, ha holandezët që, deri në shpërbërjen e Bashkimit Iberik (1640), kolonizuan pjesë të mëdha të territorit brazilian: një hyrje që do të ishte burim i vazhdueshëm shqetësimi për Portugalinë.

Shkenca Nautike Portugeze

Shiko gjithashtu: Shkenca Nautike Portugeze, Shkencat Nautike Iberike 1400–1600, Zhvillimi Naval Iberik 1400-1600, dhe Hartografia Iberike 1400–1600

Shkenca Nautike Portugeze evoluoi nga ekspeditat e njëpasnjëshme dhe përvoja e pilotëve portugezë. Ajo çoi në një evoluim mjaft të shpejt, duke krijuar një elitë astronomësh, navigatorësh, matematikanësh dhe hartografësh. Midis tyre qëndron Pedro Nunes me studimet se si të përcaktosh gjerësinë gjeografike nëpërmjet yjeve dhe João de Castro, që bëri vrojtime të rëndësishme të deklinacionin magnetik përgjatë rrugëtimit përreth Afrikës.

Lundrimi astronomik

Që në shekullin e XIII ishte i njohur lundrimi astronomi, i drejtuar nga pozicioni i diellit. Për lundrimin qiellor, portugezët, si evropianët e tjerë, përdornin instrumente lundrimi arabe si astrolabi dhe kuadranti. Krijuan edhe bastunin e Jakobit për të matur në det lartësinë e diellit dhe yjeve të tjera. Kryqi i Jugut u bë një pikë e re referimi pasi João de Santarém dhe Pedro Escobar arritën Hemisferën Jugore në vitin 1471. Përdorimi i kësaj yjësie kërkoi korrektime, pasi rezultatet varionin përgjatë vitit. Për këtë portugezët përdornin Efemeridet, instrumente të çmuara për lundrimin oqeanik që njohu një përhapje të madhe në shekullin e XV. Këto tabela e revolucionarizuan lundrimin, duke u mundësuar lundërtarëve të përllogarisnin gjerësinë e tyre. Vasco da Gama dhe Pedro Álvares Cabral përdorën tabelat e latinisht: Almanach Perpetuum të astronomit Abraham Zacuto, të publikuara në Leiria në vitin 1496 bashkë me astrolabin e tij të përmirësuar.

Teknika e lundrimit

Përveç eksplorimit bregdetar, portugezët bënë edhe udhëtime në oqean për të mbledhur informacione meteorologjike dhe oqeanografike: në këta udhëtime u zbuluan arkipelagët e Maderës, të Azoret dhe Deti i Sargaseve. Njohja e skemave të erërave dhe të rrymave – pasateve dhe vorbullave oqeanike në Atlantik dhe përcaktimi i gjerësisë çuan në zbulimin e rrugës më të mirë oqeanike për kthyer nga Afrika: nëpërmjet Atlantikut qëndror deri në gjerësinë e Azoreve, duke përdorur erërat dhe rrymat e favorshme permanente që rrotullohen në drejtim orar në Hemisferën Veriore për shkak të qarkullimit atmosferik dhe të forcës së koriolit, duke e lehtësuar rrugën për në Lisbonë dhe duke u mundësuar kështu portugezëve të aventuroheshin gjithmonë e më largë nga bregu, manovra që u bë e njohur si "Volta do mar". Në vitin 1565, zbatimi i këtij parimi në Oqeanin Paqësor çoi në zbulimin spanjoll të rrugës tregtare Galeón de Manila midis Meksikës dhe Filipineve.

Hartografia

Shiko gjithashtu: Hartografia Iberike 1400-1600

Mendohet se Jehuda Cresques, biri i hartografit katalan Abraham Cresques, qe një nga hartografët e shquar në shërbim të Henrik Lundrimtarit. Megjithatë, harta më e vjetër nautike portugeze e firmosur është një portolan i realizuar nga Pedro Reinel në vitin 1485 që paraqet Evropën Perëndimore dhe pjesë të Afrikës të përditësuara nga eksplorimet e Diogo Cão-s. Reinel qe edhe autor i hartës së parë nautike të njohur me tregues të gjerësive në vitin 1504 dhe të paraqitjes së parë të një busullë erërash. Me të birin, hartografi Jorge Reinel dhe Lopo Homem, morën pjesë në realizimin e atlasit të njohur si "Atlasi Lopo Homem-Reinés" apo "Atlasi Miller" në vitin 1519. Konsideroheshin si hartografët më të mirë të kohës së tyre dhe perandori Karli V donte që të punonin për të. Në vitin 1517, mbreti Manueli I i Portugalisë i dorëzoi Lopo Homemit një kartë që i jepte privilegjin e çertifikimit dhe modifikimit të të gjitha gjilpërave të busullës së anijeve.

Harta gjeografike kryesore portugeze, zyrtare dhe sekrete, e përdorur si model për hartat gjeografike dhe nautike që gjendeshin në bordin e të gjitha anijeve portugeze gjatë shekullit të XVI ishte Padrão Real (d.m.th. "Modeli Mbretëror"). Harta redaktohej, përditësohej dhe bëhej e disponueshme nën kujdesin e hartografëvetë Casa da Índia në Lisbonë. Nga viti 1548 Padrão qe nën administrimin e zyrës së sapo-formuar të Cosmografo-mor, detyrë fillimisht e mbuluar nga matematikani Pedro Nunes, duke qëndruar në përdorim deri në vitin 1755. Planisfério de Cantino i famshëm ishte një kopje e paligjshme e Padrão Real e kryer nga një kopist anonim për llogari të spiunit italian Antonio Cantino në shërbim të dukës së Ferrarës.

Në fazën e tretë të ish hartografisë nautike portugeze, të karakterizuar nga braktisja e ndikimit të paraqitjes së Lindjes së Klaud Ptolomeut dhe nga një saktësi më e madhe në paraqitjen e tokave dhe kontinenteve, spikat Fernão Vaz Dourado (Goa rreth 1520-1580), një nga hartografët më të mirë të kohës, shumë nga vizatimet e të cilit janë në shkallë të mëdha.

Harta e eksplorimeve dhe zbulimeve portugeze (1415–1543)

Zbulimet gjeografike dhe rrugët portugeze: datat dhe vendet e zbarkimeve të para; Rruga portugeze "e erëzave" drejtë Oqeanit Indian (blu); Perandoria Portugeze në kohën e Joãos së III (rr. 1543) (e gjelbër)

Karavelë latine, e futur në mesin e shekullit të XV duke i ndihmuar portugezët në eksplorimet e tyre

Anijet

Deri në shekullin e XV, portugezët u kufizuan në lundrimin kabotazhi duke përdorur anije "të vjetra" si gocoja dhe barinelloja, anije të vjetëra ngarkese të përdorura në Mesdhe. Këto barka ishin të vogla dhe të brishta, vetëm me një direk me një velë katërkëndore të fiksuar dhe nuk kishin aftësi për të tejkaluar vështirësitë e lundrimit të lidhura me eksplorimin oqeanik drejtë jugut, pasi erërat e forta, cektina dhe rrymat e forta oqeanike i tejkalonin lehtësisht kapacitetet e tyre. Janë lidhur me zbulimet e para (Ishujt Madeira, Ishujt Azore, Ishujt Kanarie) dhe në eksplorimet e para të brigjeve të Afrikës në jug deri në Arguin, në Mauritaninë e tanishme.

Anija që nisi me të vërtetë fazën e parë të zbulimeve portugeze përgjatë brigjeve afrikane, qe karavela, një anije inovative, e zhvilluar nga modeli i peshkarexhave ekzistuese. E shkathët dhe e lehtë për tu manovruar, me një tonazh prej 50 deri në 160 tonësh dhe nga 1 deri në 3 direkë, me vela trekëndore latine që i mundësonin orcatën. Karavela përfitonte edhe nga një aftësi më e madhe për të ndryshuar kursin. Kapaciteti i kufizuar e ngarkesës dhe ekuipazhit të karavelës ishin disavantazhet e saj kryesore, por këto nuk e pengonin suksesin. Midis karavelave të shquara janë Berrio që qe anija e parë e Armadës së I-rë të Indisë (Gama, 1497) që u kthye në Portugali dhe Nossa Senhora da Anunciação që lundroi me Armadën e II-të të Indisë (Cabral, 1500).

Me fillimin e lundrimit të gjatë oqeanik, u zhvilluan edhe anije më të mëdha. "Nau" ishte etimologjia arkaike portugeze e çdo lloj anijeje të madhe, kryesisht anijet tregtare. Për shkak të piraterisë që prekte brigjet, nisën të përdoreshin në marinë dhe u pajisën me porta për topa, që bëri që nau-t të klasifikohen sipas fuqisë së artilerisë së bordit. Qenë të përshtatshme edhe për tregtinë në rritje detare: nga 200 tonë kapacitet në shekullin e XV, në 500 tonë më pas, u bënë të përbindshme në shekullin e XVI, duke patur zakonisht vetëm dy ura, kështjella luftimi në prua dhe në pupë dhe nga dy në katër direkë me vela të mbivendosura. Në udhëtimet në Indi në shekullin e XVI përdoreshin edhe karrakat, anije të mëdha tregtare me bord të lartë (bord të lirë) dhe tre direkë me vela katrore, që shpesh arrinin 2000 tonët.

Kronologjia

• 1147—"Udhëtimi i aventurierëve": pak para Rrethimit të Lisbonës nga ana e Alfonsos së I të Portugalisë, një ekspeditë myslimane u nis në kërkim të ishujve legjendarë pranë bregut. Për ta nuk u dëgjua kurrë më.
• 1336—Me gjasa ekspedita e parë për në Ishujt Kanarie me ekspeditat shtesë në vitin 1340 dhe 1341, megjithëse kjo është në diskutim.
• 1412—Princ Henrik Lundrimtari urdhëron ekspeditat e para në brigjet afrikane dhe në Ishujt Kanarie.
• 1415—Pushtimi i Seutas (Afrika veriore, Maroku i tanishëm)
• 1419—João Gonçalves Zarco dhe Tristão Vaz Teixeira zbulojnë Ishullin e Porto Santos në arkipelagun Madeira.
• 1420—Të njëjtit lundërtarë dhe Bartolomeu Perestrelo zbulojnë ishullin e Madeiras, që filloi të menjëherë kolonizohej.
• 1422—Kepi Nao, kufiri i lundrimit mauresk, tejkalohet ndërsa hidhen në hartë brigjet afrikane.
• 1427— Diogo de Silves zbulon Ishujt Azore, të kolonizuara në vitin 1431 nga Gonçalo Velho.
• 1434—Gil Eanes lundron përreth Kepit Kepit Bojador, duke zhvlerësuar kështu legjendat e Detit të Errët.
• 1434—Gil Eanes lundron përqark Kepit Bojador, duke i zhvlerësuar kështu legjendat e “Detit të Errët”. Në po atë vit, busulla me 32 pika zëvendëson atë me 12 pika të përdorur deri atëherë.
• 1435—Gil Eanes dhe Afonso Gonçalves Baldaia zbulojnë Gjirin Garnet (Portugalisht: Angra dos Ruivos) dhe Baldaia arrin Lumin e Arit (Portugalisht: Rio de Ouro).
• 1441—Nuno Tristão arrin "Ras Nuadhibu" (Portugalisht: Capo Branco).
• 1443—Nuno Tristão depërton Gjirin e Arguinit. Princi Pedro d'Aviz i jep vëllait Henrik monopolin e lundrimit, të luftës dhe të tregtisë në tokat në jug të Kepit Bojador.
• 1444—Dinis Dias arrin Kepin e Gjelbër (Portugalisht: Cabo Verde).
• 1445— Álvaro Fernandes tejkalon Kepin e Gjelbër duke arritur Portugalisht: Cabo dos Mastros (Kepi Naze).
• 1446—Álvaro Fernandes arrin pjesën veriore të Guinesë (Guinea-Bissau).
• 1452—Diogo de Teive zbulon ishujt Flores dhe Korvo.
• 1455—Vula papnore latinisht: Romanus Pontifex konfirmon eksplorimet portugeze dhe shpall se të gjitha tokat dhe ujërat në jug të Kepit Bojador dhe Nao (Portugalisht: Cabo de Não, Kepi Çaunar) i përkasin mbretërve të Portugalisë.
• 1456—Luis Cadamosto (Alvise Da Mosto) zbulon ishujt e parë të Kepit të Gjelbër.
• 1458—Tre kepe të zbuluar dhe emërtuar përgjatë Bregut të Grurit: (Kepi i Madh i Malit, Kepi Mesurado dhe Kepi Palmas).
• 1460—vdes princi Henrik Lundrimtari. Hedhja sistematike nga ai në hartë e Atlantikut arriti 8° Veriore në brigjet afrikane dhe 40° Perëndimore në Atlantik (Deti i Sargasit) gjatë jetës së tij.
• 1461—Diogo Gomes dhe António de Noli zbulojnë më shumë nga Ishujë e Kepit të Gjelbër.
• 1461—Diogo Afonso zbulon ishujt perëndimorë të Arkipelagut të Kepit të Gjelbër.
• 1471— João de Santarém dhe Pedro Escobar kapërcejnë ekuatorin. Arrihet kështu kalimi në Hemisferën Australe që u kërkonte detarëve të përdornin një yjësi të re për ti orientuar, Kryqin e Jugut. Po këtyre detarëve u atribuohet edhe zbulimi i ishujve São Tome dhe Principe.
• 1472— João Vaz Corte-Real dhe Álvaro Martins Homem arrijnë Tokën e Merlucit, tashmë e njohur si Njufaundland ose Terranova.
• 1479—Traktati i Alcáçovas vendos kontrollin portugez mbi Ishujt Azore, Guinenë, Elminën, Madeirën dhe Ishujt e Kepit të Gjelbër si dhe kontrollin kastiljan mbi Ishujt Kanarie.
• 1482—Diogo Cão arrin grykëderdhjen e lumit Zaire (Lumi Kongo) dhe vendosi aty një emblemë vendi. Eksploroi 150 km duke iu ngjitur rrjedhës deri te Ujëvarat Jellala.
• 1483—Kristofor Kolombi i kërkon Joãos së II të Portugalisë financime për një ekspeditë për të arritur Indinë nga perëndimi. Mbreti refuzon dhe dy vjetë më vonë dopo (1485) Kolombi e lë Portugalinë për Kastiljen në kërkim të financimeve për projektin e tij.
• 1484—Diogo Cão arrin Gjirin Valvis, në jug të Namibisë.
• 1487—Afonso de Paiva dhe Pêro da Covilhã udhëtojnë përmes tokës nga Lisbona në Lindjen e Mesme në kërkim të mbretërisë mitike të Priftit Gjon ( e identifikuar me Etiopinë).
• 1488—Bartolomeu Diaz, kurorëzon 50 vjetë orvatje dhe ekspedita metodike, duke kapërcyer dhe kthyer nga Kepi i Shpresës së Mirë dhe hynë në Oqeanin Indian, duke përgënjeshtruar teoritë ptolemaike sipas të cilave Oqeani Atlantik dhe Indian ishin të ndarë nga një rrip toke, i ashtuquajturi "Mali i sheshtë" i Gjografisë së Ptolemeut.
• 1489/92—Portugezët udhëtojnë për në Atlantikun Jugor për të hartografuar erërat.
• 1490—Kristofor Kolombi niset për në Spanjë pas vdekjes së gruas dhe vjerrit të tij.
• 1492—Eksplorimi i parë i Oqeanit Indian nga ana e portugezëve dhe Udhëtimi i parë i Kristofor Kolombit përmes Atlantikut.
• 1494—Traktati i Tordesillas midis Portugalisë dhe Spanjës e ndante botën në dy pjesë, Spanja do të zotëronte të gjitha tokat jo të krishtera në perëndim të një vije veri–jug 370 lega në perëndim të Azoreve, Portugalia do të zotëronte të gjitha tokat jo të krishtera në lindje të asaj vije.
• 1494—Anijet e para që pajisen me dyer topash dhe vela kreu.
• 1495—Udhëtimi i João Fernandes Lavrador dhe Pedro Barcelos në Groenlandë. Gjatë udhëtimit të tyre zbulojnë Labradorin (Portugalisht: Lavrador, d.t.th. "bujk")
• 1497—Vasco da Gama niset nga Lisbona për në Indi, duke kaluar nga Kepi i Shpresës së Mirë. Drejton flotën e parë përreth Afrikës për në Indi dhe arrin në Kalikut më 17 maj 1498.
• 1498— Duarte Pacheco Pereira eksploron Atlantikun Jugor dhe brigjet amerikano-jugore në veri të Lumit të Amazonës.
• 1500—Pedro Álvares Cabral zbulon Brazilin gjatë rrugës së tij për në Indi. Gaspar Corte-Real arrin për herë të parë në Terranovë (Njufaundland) më parë e njohur si Terras Corte-Real. Diogo Dias, anëtar i flotës së Cabral-it, zbulon ishullin e Shën Lorencit që ata e emërtojnë sipas Shën Lorencit, pasi për herë të parë e kishin parë ishullin në ditën e këtij shenjti, më vonë të emrërtuar Madagaskar.
• 1502—Duke u kthyer nga India, Vasco da Gama zbulon Ishujt Amirante (Sejshellet). Miguel Corte-Real niset për në Nju England në kërkim të të vëllait, Gaspar. João da Nova zbulon Ishullin Ashensionit. Fernão de Noronha zbulon ishullin që bart emrin e tij.
• 1503—Gjatë kthimit të tij nga India, Estêvão da Gama zbulon Ishullin e Shën Helenës.
• 1505—Gonçalo Álvares, niset në flotën e nënmbretit të parë portugez të Indisë, në jug të Atlantikut, në vendin ku "ngrin uji dhe madje edhe vera" duke zbuluar një ishull të emërtuar sipas tij, më pas të quajtur Ishulli i Gofit. Lourenço de Almeida bënë udhëtimin e parë portugez në Cejlon (Sri Lanka e tanishme) dhe vendos një ngulim aty.
• 1506—Tristão da Cunha zbulon ishullin që bart emrin e tij. Lundërtarët portugezë zbarkojnë në Madagascar.
• 1509— Diogo Lopes de Sequeira kapërcen Gjirin e Bengalit dhe zbulon Malakën.
• 1511— Duarte Fernandes është evropiani i parë që viziton Mbretërinë e Siamit (Tailanda e tanishme), i dërguar nga Afonso de Albuquerque pas pushtimit të Malakës.
• 1511-12—João de Lisboa dhe Estevão de Fróis zbulojnë "Kepin e Santa Marias" (Portugalisht: Punta Del Este) në Lumin La Plata, duke eksploruar grykëderdhjen e tij (në Uruguain dhe Argjentinën e tanishme), si dhe udhëtojnë deri në Gjirin e San Matias në 42º Jugore (duke depërtuar 300 km (186 mi) "përreth gjirit"). Christopher de Haro, financieri i ekspeditës bashkë me D. Nuno Manuel, japin dëshmi për lajmin e "Mbretit të Bardhë" dhe "popullit të maleve", Perandoria Inka – dhe "Aksit të Argjendit" (Portugalisht: rio do machado de prata) të marrë nga indianët Çarrua duke ia ofruar mbretit Manueli I.
• 1512—António de Abreu zbulon Ishullin e Timorit dhe arrin Ishujt Banda, Ishullin e Ambonit dhe të Seramit. Francisco Serrão arrin Ishujt Maluku.
• 1512—António de Abreu zbulon ishullin e Timorit dhe arrin Ishujt Banda, Ishullin e Ambonit dhe Seramit. Francisco Serrão arrin Ishujt Maluku. Pedro Mascarenhas zbulon ishullin e Diego Garsias, has edhe Mauritiusin, edhe pse mund të mos ketë qenë i pari që e bënte, për shkak të hamendësimit se ekspeditat e Diogo Dias dhe Alfonso de Albuquerque në vitin 1507 mund ti kenë hasur ishujt. Në vitin 1528 Diogo Rodrigues emërton ishujt e Reunionit, Mauritiusit dhe Rodrigues Ishujt Maskarene, sipas Mascarenhas.
• 1513—Jorge Álvares drejton anijen e parë tregtare evropiane në brigjet e Kinës. Rafael Perestrello e imiton më vonë në të njëjtin vit.
• 1514–1531—Në një 15 vjeçar udhëtimet dhe zbulimesh, António Fernandes në vitet 1514–1515, Sancho de Tovar nga viti 1515 e në vazhdim dhe Vicente Pegado (1531), mes mjaftë portugezëve të tjerëve, në mjaft ekspedita dhe kontakte, janë evropianët e parë që shikojnë dhe përshkruajnë rrënojat Zimbabves së Madhe që luzitanët e quajnë Perandoria Monomotapa.
• 1517—Fernão Pires de Andrade dhe Tomé Pires zgjidhen nga mbreti Manueli I për të arritur Kinën dhe nisjen e marrëdhënieve formale mes Portugalisë dhe Kinës Ming, atëherë e drejtuar nga perandori Zhengde.
• 1519–1521—Ekspedita e Fernão de Magalhães në shërbim të mbretit Karli i I i Spanjës dhe perandor gjerman i "Perandorisë së Shenjtë Romake", në kërkim të një rruge perëndimore për në "Ishujt e Erëzave" (Ishujt Maluku) u bë ekspedita e parë e njohur që lundroi në Oqeanin Atlantik nga Oqeani Paqësor (më pas i emërtuar "deti paqësor" nga Magellani; kalim i bërë nëpërmjet Ngushticës së Magelanit) dhe i pari që kapërceu Oqeanin Paqësor. PërveçMagelanit, në udhëtim morën pjesë edhe Diogo dhe Duarte Barbosa, João Serrão, Álvaro de Mesquita (nipi i Magelanit), pilotët João Rodrigues de Carvalho, Estêvão Gomes dhe Henrique de Malaca, mes të tjerëve. Shumë prej tyre kapërcyen pothuajse të gjitha gjatësitë ose të gjitha gjatësitë duke arritur në Filipine, Borneo dhe Ishujt Maluku, pasi ata e kishin vizituar më parë Indinë, Malakën, Arkipelagun Indonezian ose Malukut (1511–1512), ashtu si Ferdinand Magelani gjatë Armadës së 7-të Portugeze të Indisë nën komandën e Francisco de Almeidas dhe gjatë ekspeditave të Diogo Lopes de Sequeira, Afonso de Albuquerque dhe udhëtimeve të tij të tjera, duke lundruar drejtë lindjes nga Lisbona (si Magelani në vitin 1505) dhe pastaj më vonë, në vitin 1521, duke lundruar drejtë perëndimit nga Sevilja, duke i arritur ato gjatësi dhe rajone gjeografike prapë dhe pastaj duke vijuar më në perëndim.
• 1525—Aleixo García eksploroi Rio de la Platan në shërbim të Spanjës si anëtar i ekspeditës së Juan Díaz de Solís në vitin 1516. Solís e kishte lënë Portugalinë për në Kastilje (Spanjë) në vitin 1506 dhe do të financohej nga Christopher de Haro, që i kishte shërbyer Manuelit I të Portugalisë deri në vitin 1516. Duke i shërbyer Karlit të I të Spanjës pas vitit 1516, Haro besonte se Lisboa dhe Frois kishin zbuluar një rrugë të rëndësishme në Botën e Re Jugore në perëndim ose një ngushticë për në Azi, dy vjetë më herët. Më vonë (kur po ktheheshin dhe pas fundosjes së anijes në brigjet e Brazilit), nga Santa Catarina e Brazilit, dhe drejtuan një ekspeditë me disa europianë dhe 2,000 indianë Guaraní, Aleixo García eksploroi Paraguajin dhe Bolivinë duke përdorur rrjetin e shtigjeve të Peabirut. Aleixo Garcia qe evropiani i parë që kaloi Gran Çakon dhe madje arriti të depërtonte mbrojtjet e jashtme të Perandorisë Inkase në kodrat e Andeve (afër Sucre-s), në Bolivinë e tanishme. Ai qe evropiani i parë që e bëri këtë, duke përmbushur këtë tetë vjetë para Francisco Pizarros.
• 1525—Diogo da Rocha dhe piloti i tij Gomes de Sequeira arrijnë Celebet dhe shtyhen jashtë kursit duke u drejtuar treqind lega në drejtim konstant drejtë lindjes dhe drejtë Ilhas de Gomes de Sequeira – me shumë gjasa Ishulli Palau ose ishullin Jap, (Ishujt Karoline) sipas shënimeve gjeografike, largësia e përshkuar dhe përshkrimi fizik i vendasve te Portugalisht: Décadas da Ásia e João de Barros, ose, sipas dëshmisë së ekzistencës së arit të përmendur nga vendasit, përshkrime të tjera të popullit dhe nëse ata ishin në jug dhe lindje në një ose dy udhëtime të bëra nga Gomes de Sequeira (sipas interpretimeve të ndryshme të Kronikave të Barrosit, Castanheda-s dhe Galvão-s), ngre hipotezët e Gadishullit të Kepit Jork në Australi, mbase një nga Ishujt Princi i Uellsit. Në hartën e Gastaldit një grup ishujsh i emërtuar Portugalisht: Insul de gomes des queria gjendet rreth 8 gradë gjerësi jugore në gjerësisë dhe në gjatësisë e territorit verior të Australisë. Në të njëjtën hartë Apem insul duket se përputhet ose me Ishullin Adi ose me Ishujt Aru. Portugalisht: Ins des hobres blancos (Ishujt e Njerëzve të Bardhë) përputhen, deri me lokalitetin që ka të bëjë, me Ishujt Aru. Atëherë duket se ishujt e Gomes de Sequeira-s, që janë më jug-lindorët e atyre të paraqitur, duhet të përputhen me grupin e Timor Laut. Në po atë vit, sipas udhëtimeve drejtë Ishujve Banda të përmendur te Decadas dhe sipas hartografëve bashkëkohës, Martim Afonso de Melo (Jusarte) dhe Garcia Henriques eksploruan Ishujt Tanimbar (arkipelagu i etiketuar Portugalisht: aqui invernou Martim Afonso de Melo dhe Portugalisht: Aqui in bernon Martin Afonso de melo [këtu dimëroi Martin Afonso de Melo]) dhe ka të ngjarë që Ishujt Aru (dy arkipelagët dhe navigatori të përmendur në hartat e Lázaro Luís, 1563, Bartolomeu Velho, rreth vitit 1560, Sebastião Lopes, rreth vitit 1565 dhe gjithashtu në hartën e vitit 1594 të Indive Lindore të titulluar Insulce Molucoe nga hartografi holandez Petrus Plancius dhe në hartën e Guinesë së Re të vitit 1600).
• 1526—Zbulimi i Guinesë së Re nga ana e Jorge de Meneses.
• 1528—Diogo Rodrigues eksploron Ishujt Maskarene, që i emërton sipas bashkëatdhetarit të tij Pedro Mascarenhas, ai eksploron dhe emërton ishujt e Reunionit, Mauritiusit dhe Rodriguesit
• 1529—Traktati i Zaragozës e ndanë Hemisferën Lindore midis Spanjës dhe Portugalisë, duke vendosur se vija ndarëse duhet të vendosej 297.5 lega ose 17° në lindje të Ishujve Maluku.
• 1542—Bregu i Kalifornisë eksplorohet nga João Rodrigues Cabrilho për llogari të Spanjës.
• 1542-43—Fernão Mendes Pinto, António Mota dhe Francisco Zeimoto arrijnë Japoninë.
• 1557—Makao i jepet Portugalisë nga perandori i Kinës si shpërblim për shërbimet e kryera kundër piratëve që sulmonin Detin e Kinës Jugore.
• 1559—Nau São Paulo e komanduar nga Rui Melo da Câmara (ishte pjesë e Armadës Portugeze të Indisë të komanduar nga Jorge de Sousa) zbulon Île Saint-Paul në jugun e Oqeanit Indian. Ishulli u hartografua, i përshkruar dhe pikturuar nga anëtarët e ekuipazhit, mes të cilëve atë Manuel Álvares dhe kimisti Henrique Dias (Álvares dhe Dias përllogaritën korrektësisht gjerësinë 38° Jug në kohën e zbulimit). Nau São Paulo, që bartëte edhe gra dhe kishte lundruar nga Evropa dhe kishte zbarkuar në Brazil, do të ishte protagoniste e një historie dramatike dhe prekëse mbijetese pas fundosjes në jug të Sumatrës.
• 1560—Gonçalo da Silveira, misionar jezuit, i ngjitet Lumit Zambezi, në kërkim të kryeqytetit të Perandorisë Monomotapa, me gjasa Kraali, N'Pande, afër lumit M'Zingezi, një degë jugore e Zambezit. Arrin aty në 26 dhjetor 1560.
• 1586—António da Madalena, një frat kapuçin, ishte një nga vizitorët e parë perëndimorë në Angkor (tani Kamboxhia).
• 1602-1606—Misionari jezuit, Bento de Góis, qe evropiani i parë i njohur që udhëtoi nëpërmjet tokës nga India në Kinë, përmes Afganistanit dhe Maleve Pamir.
• 1606—Pedro Fernandes de Queirós zbuloi Ishullin Henderson, Ishullin Ducie dhe ishujt që u quajtën Hebridet e Reja dhe tani njihet si shteti Vanuatu. Queirós zbarkoi në një ishull të madh që ai e mori si pjesë të një kontinenti jugor dhe e emërtoi atë Portugalisht: Austrialia do Espiritu Santo (Toka Australiane e Shpirtit të Shenjtë), për Filipin e III të Spanjës (njëkohësisht Filipi i II i Portugalisë).
• 1626—Misionari jezuit, Estêvão Cacella, udhëtoi përgjatë Himalajeve dhe qe evropiani i parë që hyri në Butan.
• 1636-1638—Pedro Teixeira iu ngjit nga Belém do Pará rrjedhës së Lumin e Amazonës dhe arriti në Kuito të Ekuadorit, me një ekspeditë prej më shumë se një mijë vetash. Kështu ekspedita e Teixeira-s bëhet udhëtimi i parë i njëkohshëm që ngjit dhe zbret rrjedhën e Lumit të Amazonës.
• 1648–1651—António Raposo Tavares me 200 të bardhë të São Paulos dhe mbi një mijë indianë udhëton për mbi 10,000 kilometra (6.200 milje), në ekspeditën më të madhe të bërë në Amerika, duke ndjekur rrjedhën e lumenjve, në mënyrë të veçantë Lumin Paraguaj, në Ande, Rio Granden, Lumin Mamoré, Lumin Madeira dhe Lumin e Amazonës. Vetëm Tavares, 59 të bardhë dhe disa indianë arritën në Belém në grykëderdhjen e Amazonës.

Shiko gjithashtu

• Perandoria Portugeze
• Zbulimi portugez i rrugës detare të Indisë
• India Portugeze
• Vasco da Gama
• Armadat Portugeze të Indisë
• Shkenca Nautike Portugeze
• Shkencat Nautike Iberike 1400–1600
• Zhvillimi Naval Iberik 1400-1600
• Hartografia Iberike 1400-1600
• Kolonizimi Portugez i Amerikave
• Ekspeditat Portugeze në Amerikën Veriore
• Tregtia e Oqeanit Indian
• Rruga Detare për në Indi
• Tregtia e Erëzave

Bibliografia

• David Abernethy (2000). The Dynamics of Global Dominance, European Overseas Empires 1415–1980 (në anglisht). Yale University Press. ISBN 0-300-09314-4.
• João Álvares (1730) [1527 (hartuar rreth 1460)]. Jeronimo dos Ramos (red.). Chronica dos feytos, vida, e morte do infante santo D. Fernando, que morreo em Fez (në portugalisht). Lisbonë: Miguel Rodrigues.
• James Maxwell Anderson (2000). The History of Portugal (në anglisht). Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-31106-4.
• Akber Ayub, red. (2006). Kerala: Maps & More, Fort Kochi (në anglisht). Bangalore: Stark World Publishing. fq. 20–24. ISBN 81-902505-2-3.
• Luiza Maria Baillie (vjeshtë 1999). "Father Estevao Cacella's Report on Bhutan in 1627" (PDF). Journal of Bhutan Studies (në anglisht). 1 (1): 1–35. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 18 gusht 2023. Marrë më 7 janar 2025.
• Leslie Bethell (1984). The Cambridge History of Latin America (në anglisht). Vëll. 1: Colonial Latin America. Kembrixh: Cambridge University Press.
• Charles Ralph Boxer (1969). The Portuguese Seaborne Empire 1415–1825 (në anglisht). Hutchinson. ISBN 0-09-131071-7.
• Charles Ralph Boxer (1957). The Dutch in Brazil, 1624-1654 (në anglisht). Oksford: The Clarendon Press. ISBN 0-208-01338-5.
• James Boyajian (2008). Portuguese Trade in Asia Under the Habsburgs, 1580–1640 (në anglisht). JHU Press. ISBN 978-0-8018-8754-3.
• Paul Butel (1999). "The Atlantic". Seas in History (në anglisht). Routledge. ISBN 978-0-203-01044-0.
• Charles Cawley (6 janar 2025) [2006]. "Portugal Kings". Medieval Lands: A Prosopography of Medieval Europian Noble and Royal Families (në anglisht) (bot. i 5-të). Foundation of Medieval Genealogy.
• Nigel Cliff (2012). The Last Crusade: The Epic Voyages of Vasco da Gama (në anglisht). Atlantic. ISBN 978-1-84887-017-8. OCLC 784016799.
• Juan Cole (2007). Sacred Space and Holy War (në anglisht). IB Tauris. fq. 37. ISBN 978-1-86064-736-9.
• Henry Brundage Culver; Gordon Grant (1935) [1924]. The Book of Old Ships: And Something of Their Evolution and Romance (në anglisht). Garden City Publishing Company Inc.
• Ronald Daus (1983). Die Erfindung des Kolonialismus (në gjermanisht). Vupertal, Gjermani: Peter Hammer Verlag. ISBN 3-87294-202-6.
• Kenneth Gordon Davies (1974). The North Atlantic World in the Seventeenth Century (në anglisht). University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-0713-3.
• Bailey Wallys Diffie; George Davidson Winius (1977). "14: Preconditions to an Asian Empire". Foundations of the Portuguese Empire, 1415–1580. Europe and the World in the Age of Expansion (në anglisht). Mineapolis: University of Minnesota Press. fq. 195–219. ISBN 0-8166-0782-6.
• Bailey Diffie (1960). Prelude to Empire: Portugal overseas before Henry the Navigator (në anglisht). Uiversity of Nebraska Press. ISBN 0-8032-5049-5.
• Anthony R. Disney (2009). History of Portugal and the Portuguese Empire (në anglisht). Vëll. 1, Portugal: From Beginnings to 1807. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84318-8.
• Anthony R. Disney (2009). History of Portugal and the Portuguese Empire (në anglisht). Vëll. 2, Portugal: From Beginnings to 1807. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-73822-4.
• Francisco Contente Domingues (qershor 1999). "A evolução dos navios utilizados nos Descobrimentos portugueses, de Bartolomeu Dias a Pedro Álvares Cabral, antes e depois da dobragem do Cabo da Boa Esperança". Oceanos: O achamento do Brasil (në portugalisht) (39): 70–81.
• Francisco Contente Domingues (2003). Arqueologia Naval Portuguesa (séculos XV e XVI). História, conceito e bibliografia (në portugalisht). Lisbonë: Comissão Cultural de Marinha. ISBN 972-8004-60-5.
• Francisco Contente Domingues (2004). Os Navios do Mar Oceano: Teoria e empiria na arquitectura naval portuguesa dos séculos XVI e XVII (në portugalisht). Lisbonë: Centro de História da Universidade de Lisboa. ISBN 972-98766-9-X.
• Francisco Contente Domingues (2014). "40 Years of Nautical Science". përmbledhur nga António Costa Canas; Francisco C. Domingues; Joãp F. Queiró; João M. Fernandes; João M. dos Santos; Jorge S. de Matos (red.). Arte de Navegar – Nautical Science 1400-1800 (në anglisht). Demartamento de Matemática, Faculdade de Ciências e Tecnologia, Universidade de Coimbra. fq. 9–13.
• Francisco Contente Domingues (2009). "La Cartografía Portuguesa en la Transición del Siglo XV al XVI: El Planisferio Anónimo de 1502". përmbledhur nga Mariano Cuesta Domingo; Alfredo Surroca Carrascosa (red.). Cartografía Medieval Hispánica: Imagen de un Mundo en Constructión (në spanjisht). Madrid: Real Sociedad Geográfica y Real Liga Naval Española. fq. 259–274. ISBN 978-84-612-9179-3.
• Francisco Contente Domingues (2010). "X: Cartografia Portuguesa dos primórdios à representação do Indico". përmbledhur nga Mariano Cuesta Domingo; Alfredo Surroca Carrascosa (red.). Catrografía Hispánica: Imagen de Mundo en Crecimiento 1503-1810 (në spanjisht). Madrid: Real Sociedad Geográfica; Real Liga Naval Española; Grupo Investigación Complutense “Expansión Europea”; Ministerio de Defensa.
• Francisco Contente Domingues (2011). "39: Maritime History and Maritime Archaeology". përmbledhur nga Alexis Catsambis; Ben Ford; Donny L. Hamilton (red.). The Oxford Handbook of Maritime Archaelogy (në anglisht). Oxford University Press. fq. 907–916. ISBN 978-0-19-537517-6.
• Martin Elbl (1994). "The Caravel and the Galleon". përmbledhur nga Robert Gardiner; Richard W. Unger (red.). Cogs, Caravels and Galleons: The Sailing Ship, 1000–1650. History of the Ship Series (në anglisht). Londër: Naval Institute Press. ISBN 978-085177560-9.
• D. Ferguson (1907). "The Discovery of Ceylon by the Portuguese in 1506". Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society (në anglisht). 19 (59): 284–400.
• Gabriel Ferrand (1922). Instructions nautiques et routiers arabes et portugais des XVe et XVIe siècles (në frëngjisht). Vëll. 1. Librairie Orientaliste Paul Geuthner.
• Teobaldo Filesi (qershor 1965). "Esordi del colonialismo e azione della Chiesa". Africa: Rivista trimestrale di studi e documentazione dell'Istituto italiano per l'Africa e l'Oriente (në italisht). Centro Studi Paesi Extraeuropei. 20 (2): 143–162.
• José Nicolau da Fonseca (1986) [1878]. "IV: Naval and Military Establishments-Fortresses". Historical and Archaeological Sketch of the City of Goa (në anglisht). Asian Educational Services. fq. 37–55. ISBN 978-81-206-0207-6.
• Mohammad Hamidullah (dimër 1968). "Muslim Discovery of America before Columbus". Journal of the Muslim Students' Association of the United States and Canada (në anglisht). 4 (2): 7–9. Arkivuar nga origjinali më 4 janar 2010.
• Ben Kiernan; T. M. Lemos; Tristan S. Taylor, red. (2023). The Cambridge World History of Genocide (në anglisht). Vëll. 1: Genocide in the Ancient, Medieval and Premodern Worlds. Cambridge University Press. fq. 594–595. ISBN 978-1-108-49353-6.
• Ben Kiernan; Ned Blackhawk; Benjamin Madley; Rebe Taylor, red. (2023). The Cambridge World History of Genocide (në anglisht). Vëll. 2: Genocide in the Indigenous, Early Modern and Imperial Worlds, from c.1535 to World War One. Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-48643-9.
• Donald Frederick Lach; Edwin J. Van Kley (1994). Asia in the Making of Europe (në anglisht). Vëll. 1: The Century of Discovery, book 1. University of Chicago Press. fq. 520–521. ISBN 978-0-226-46731-3.
• Harold Victor Livermore (1976). A New History of Portugal (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 0-521-29103-8.
• James Lockhart (1983). Early Latin America: A History of Colonial Spanish America and Brazil (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 0-521-29929-2.
• Allister Macmillan (2000). Mauritius Illustrated: Historical and Descriptive, Commercial and Industrial Facts, Figures, & Resources (në anglisht). Asian Educational Services. ISBN 978-81-206-1508-3.
• António Henrique R. de Oliveira Marques; Vítor André (1971). Daily Life in Portugal in the Late Middle Ages (në anglisht). Përkthyer nga S. S. Wyatt. University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-05584-4.
• Alfredo Pinheiro Marques (1987). Origem e desenvolvimento da cartografia portuguesa na época dos Descobrimentos. Estudos e temas portugueses; Descoberta do Mundo (në portugalisht). Impr. Nacional-Casa da Moeda.
• Joaquim Pedro Oliveira Martins (1914). James Johnston Abraham; William Edward Reynolds (red.). The Golden Age of Prince Henry the Navigator (në anglisht). Përkthyer nga James Johnston Abraham & William Edward Reynolds. Nju Jork: Dutton.
• Giacomo Martina (1993) [1988]. La Chiesa da Lutero ai nostri giorni (në italisht). Vëll. 1. Breshie: Morcelliana. fq. 332–360. ISBN 978-88-372-1509-5.
• Lyle McAlister (1984). Spain and Portugal in the New World, 1492–1700 (në anglisht). University of Minnesota Press. ISBN 0-8166-1216-1.
• Nissan Mindel (1949–1989). "Rabbi Abraham Zacuto (1450–1515)". Gallery of Our Great (në anglisht). Kehot Publication Society.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Formati i datës (lidhja)
• A. R. Momin (15 prill 2019). "Leaves from Islamic History and Culture: Vasco da Gama's Voyage to India and the Ibn Majid Connection". The IOS (Institute of Objective Studies) Minaret: An online Islamic magazine (në anglisht). Nju Delhi. 13 (15). Arkivuar nga origjinali më 14 maj 2019. Marrë më 21 mars 2020.
• "Navegações Portuguesas" (në portugalisht). Instituto Camões. 2002–2006. Arkivuar nga origjinali më 19 maj 2022. Marrë më 15 prill 2022.
• Malyn D. Newitt (2005). "1: The Origins of Portuguese Expansion to 1469". A History of Portuguese Overseas Expansion, 1400–1668 (në anglisht). Routledge. fq. 1–33. ISBN 0-415-23979-6.
• Patrick Karl O'Brien (2002). Atlas of World History (në anglisht). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-521921-0.
• Arnold Pacey (1990). Technology in World Civilization: A Thousand-year History (në anglisht). Kembrixh: MIT Press. ISBN 0-262-16117-6.
• Melvin Eugene Page; Penny M. Sonnenburg (2003). Colonialism: an International, Social, Cultural, and Political Encyclopedia (në anglisht). Vëll. 2: N-Z. ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-335-3.
• John Dos Passos (1969). The Portugal Story: Three Centuries of Exploration and Discovery. Mainstream of the Modern World Series (në anglisht). Garden City (NJ): Doubleday.
• Amélia Polónia; Francisco Contente Domingues, red. (2018). Shipbuilding: Knowledge and Heritage (në anglisht). Centro investigação Transdisciplinar: Cultura, Espaço e Memória. doi:10.21747/978-989-8970-09-1/shi. ISBN 978-989-8970-09-1.
• Merle Calvin Ricklefs (1993). A History of Modern Indonesia Since c. 1300. Macmillan Asian History Series (në anglisht) (bot. i 2-të). Londër: MacMillan. ISBN 978-0-333-57689-2.
• Jorge Nascimento Rodrigues; Tessaleno C. Devezas (2009) [2007]. "V, Detours of History". Pioneers of Globalization: Why the Portuguese Surprised the World (në anglisht). Përkthyer nga Sandra Almeida Braçais. Centro Atlantico. fq. 169–191. ISBN 978-989-615-086-0.
• "The Pioneer Head" (PDF). Rhodesiana (në anglisht). The Rhodesian Society. 19. 1968.
• Russell R. Ross; Andrea Matles Savada, red. (1990). "8: European Encroachment and Dominance:The Portuguese". Sri Lanka: A Country Study. Area handbook series (në anglisht). Library of Congress. Federal Research Division.
• Anthony John Russell Russell-Wood (1998). The Portuguese Empire 1415–1808 (në anglisht). Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-5955-7.
• Ahmad ibn Majid al-Sa’di (1972). Gerald Randall Tibbetts (red.). Arab Navigation in the Indian Ocean Before the Coming of the Portuguese: Being a Translation of Kitāb Al-Fawāʼid Fī Uṣūl Al-baḥr Waʼl-qawāʼid of Aḥmad b. Mājid al-Najdī; Together with an Introduction on the History of Arab Navigation, Notes on the Navigational Techniques and on the Topography of the Indian Ocean and a Glossary of Navigational Terms (në anglisht). Përkthyer nga Gerald Randall Tibbetts. The Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. ISBN 978-0-718-90900-0. OCLC 9283280.
• Mohamed Hameed Al-Salman (qershor 2012). "Arabian Gulf in the Era of Portuguese Dominance: A Study in Historical Sources". Liwa: Journal of the National Center for Documentation & Research (në anglisht). 4 (7): 13–36.
• Geoffrey Vaughn Scammell (1997). The First Imperial Age, European Overseas Expansion c.1400–1715 (në anglisht). Routledge. ISBN 0-415-09085-7.
• Rodolpho R. Schuller (1915). "A Nova Gazeta da Terra do Brasil (Newen Zeytung auss Presillg Landt) e sua origem mais provavel" (PDF). Annaes da Bibliotheca Nacional do Rio de Janeiro (në portugalisht). Rio de Zhaneiro: Officinas Graphicas da Bibliotheca Nacional. 33: 115–144.
• J. de Matos Semedo (shkurt 1999). "A Marinha Joanina: O Contrato de Fernão Gomes" (PDF). Revista da Armada (në portugalisht). Publicação oficial da Marinha. 28 (317): 21. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 4 janar 2025. Marrë më 4 janar 2025.
• Rafiuddin Ibrahim Shirazi (1987). A. M. Khalidi (red.). Tazkirat Al-Muluk: History of the Kings (në anglisht). Mazda Publication. ISBN 978-093921441-9.
• Sarina Singh, red. (2003). Lonely Planet: India (në anglisht). Lonely Planet. ISBN 978-1-74059-421-9.
• Thomas E. Skidmore; James Naylor Green, red. (2021). "The Making of Colonial Brasil, 1500-1695: Captaincies-General: The Structure of Governance in Colonial Brazil". Brazil: Five Centuries of Change (në anglisht). Oxford University Press. ISBN 978-019006898-1.
• Roger C. Smith (1993). Vanguard of the Empire: Ships of Exploration in the Age of Columbus (në anglisht). Nju Jork Citi: Oxford University Press. fq. 37–42. ISBN 978-019507357-7.
• Teotonio R. De Souza (1999) [1990]. "8: Portuguese Fiscal Administration and Monetary System". përmbledhur nga Teotonio R. De Souza (red.). Goa Through the Ages. Goa University Publication Series (në anglisht). Vëll. 2: An Economic History. Concept Publishing Company. fq. 213–226. ISBN 978-81-7022-259-0.
• Sanjay Subrahmanyam (1997). The Career and Legend of Vasco da Gama (në anglisht). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-64629-1.
• Yosaburō Takekoshi (2004). The Economic Aspects of the History of the Civilization of Japan (në anglisht). Vëll. 1. Londër: Taylor & Francis. ISBN 978-0-415-32379-6.
• Alfonso d'Escragnolle Taunay (1924). História geral das bandeiras paulistas: escripta á vista de avultada documentação inédita dos archivos brasileiros, hespanhoes e portuguezes (në portugalisht). Vëll. 1. São Paolo (Brazil): Typographia Ideal, H.L. Canton.
• John Kelly Thornton (1998). "1: The Birth of an Atlantic World". Africa and Africans in the Making of the Atlantic World, 1400-1800. Studies in Comparative World History (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 13–42. ISBN 978-0-521-627-24-5.
• John Kelly Thornton (2007). "5: The Portuguese in Africa". përmbledhur nga Francisco Bethencourt; Diogo Ramada Curto (red.). Portuguese Oceanic Expansion, 1400–1800 (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 138–160. ISBN 978-0-521-84644-8.
• James Wood (1920). The Nuttall Encyclopaedia: Being a Concise and Comprehensive Dictionary of General Knowledge (në anglisht). Frederick Warne.